मजरूह सुल्तानपुरी: -1-

[Atul Kaviraje]

मजरूह सुल्तानपुरी: -

गीतांचा शहंशाह 1 ऑक्टोबर 1919 रोजी उत्तर प्रदेशच्या सुलतानपूरमध्ये जन्मलेले असगर हुसैन खान, ज्यांना आपण सर्व मजरूह सुल्तानपुरी म्हणून ओळखतो, भारतीय सिनेमातील एक महान उर्दू कवी आणि गीतकार होते. त्यांचे जीवन शायरी आणि संगीतावरील त्यांच्या आवडीला दर्शवते, ज्यामुळे त्यांना दशकांपर्यंत भारतीय संगीत उद्योगावर राज्य करण्याची संधी मिळाली.

1. प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण 🏫
मजरूह यांचा जन्म एका सामान्य कुटुंबात झाला होता. त्यांचे वडील एक पोलीस कॉन्स्टेबल होते आणि त्यांना वाटत होते की त्यांच्या मुलाने धार्मिक शिक्षण घ्यावे.

जन्म: 1 ऑक्टोबर 1919, सुलतानपूर, उत्तर प्रदेश.

कौटुंबिक पार्श्वभूमी: त्यांच्या वडिलांची इच्छा होती की ते एक मौलवी व्हावे.

सुरुवातीचे शिक्षण: त्यांनी आपले प्रारंभिक शिक्षण मदरसामध्ये घेतले.

उर्दू शायरीकडे कल: त्यांनी उर्दू शायरी वाचायला सुरुवात केली आणि लवकरच त्यात त्यांची रुची वाढली. ते त्यावेळच्या प्रसिद्ध शायरांनी खूप प्रभावित झाले होते.

2. उर्दू शायरीतून गीतकारापर्यंतचा प्रवास ✍️
मजरूह यांनी आपला प्रवास एका मुशायऱ्यातील कवी म्हणून सुरू केला.

पहिला मुशायरा: त्यांनी आपली पहिली कविता एका मुशायऱ्यात वाचली आणि श्रोत्यांकडून जबरदस्त प्रशंसा मिळाली.

फैज अहमद फैज यांचा प्रभाव: महान शायर फैज अहमद फैज यांनी त्यांना मुंबईला जाऊन चित्रपट उद्योगात आपले नशीब आजमावण्याचा सल्ला दिला.

सुरुवातीचा संघर्ष: मुंबईत त्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला, पण त्यांनी कधीही हार मानली नाही.

3. हिंदी चित्रपट उद्योगात प्रवेश 🎬
1940 च्या दशकात, मजरूह सुल्तानपुरी यांनी हिंदी चित्रपट उद्योगात प्रवेश केला.

पहिला ब्रेक: त्यांना 1946 मध्ये 'शाहजहां' या चित्रपटातून पहिला मोठा ब्रेक मिळाला, ज्यात त्यांनी आपले पहिले गीत 'जब दिल ही टूट गया' लिहिले. हे गाणे गायक कुंदन लाल सहगल यांनी गायले होते.

प्रमुख दिग्दर्शकांसोबत काम: त्यांनी गुरु दत्त, बिमल रॉय, राज कपूर आणि देव आनंद सारख्या महान दिग्दर्शकांसोबत काम केले.

प्रसिद्ध चित्रपट: त्यांच्या काही प्रसिद्ध चित्रपटांमध्ये 'प्यासा', 'गाइड', 'तीसरी कसम', आणि 'दो बीघा जमीन' यांचा समावेश आहे.

4. संगीताच्या शैली आणि विविधता 🎼
मजरूह सुल्तानपुरी यांची सर्वात मोठी खासियत त्यांच्या गीत लेखनाची विविधता होती.

रोमँटिक गीत: त्यांनी 'गाता रहे मेरा दिल' आणि 'रूप तेरा मस्ताना' यांसारखी अनेक रोमँटिक गीते लिहिली, जी आजही खूप लोकप्रिय आहेत.

सामाजिक आणि राजकीय गीत: त्यांनी सामाजिक आणि राजकीय मुद्द्यांवरही गाणी लिहिली, जसे 'देखें तेरी दुनिया क्या है' (प्यासा).

लोकगीतांवर आधारित गाणी: त्यांनी भारतीय लोकगीतांनी प्रेरित होऊन अनेक गाणी लिहिली, जी त्यांच्या लेखन शैलीची खोली दर्शवतात.

5. महान संगीतकार आणि गायकांसोबत काम 🎤
मजरूह यांनी आपल्या कारकिर्दीत अनेक महान संगीतकार आणि गायकांसोबत काम केले.

एस. डी. बर्मन आणि आर. डी. बर्मन: त्यांनी एस. डी. बर्मन यांच्यासोबत 'गाइड' सारख्या चित्रपटांमध्ये काम केले आणि नंतर त्यांचे पुत्र आर. डी. बर्मन यांच्यासोबतही अनेक हिट गाणी दिली.

लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल आणि राजेश रोशन: त्यांनी लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल आणि राजेश रोशन यांच्यासोबतही अनेक यशस्वी गाणी तयार केली.

मोहम्मद रफी, किशोर कुमार, आणि लता मंगेशकर: त्यांनी या महान गायकांसाठी शेकडो गाणी लिहिली. 'ये दोस्ती हम नहीं छोड़ेंगे' (शोले) आणि 'चोरी चोरी चुपके चुपके' (टॅक्सी ड्राइवर) यांसारखी गाणी त्यांच्या अमर योगदानाचा पुरावा आहेत.

6. पुरस्कार आणि सन्मान 🏆
मजरूह सुल्तानपुरी यांना त्यांच्या असाधारण योगदानासाठी अनेक प्रतिष्ठित पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले.

दादासाहेब फाल्के पुरस्कार: त्यांना 1993 मध्ये भारतीय सिनेमातील सर्वोच्च सन्मान दादासाहेब फाल्के पुरस्कार ने सन्मानित करण्यात आले. ते हा पुरस्कार मिळवणारे पहिले गीतकार होते.

फिल्मफेयर पुरस्कार: त्यांना 'दोस्ती' (1964) या चित्रपटातील 'चाहूंगा मैं तुझे सांझ सवेरे' या गीतासाठी सर्वोत्कृष्ट गीतकाराचा फिल्मफेयर पुरस्कार मिळाला.

इतर सन्मान: त्यांना अनेक इतर राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय सन्मानही मिळाले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.10.2025-बुधवार. 
===========================================