संत सेना महाराज-वाल्या कोळी ब्रह्महत्यारी। नामे तारिला निर्धारी-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                        ------------

        संत सेना महाराज-

कडवे २: 'पतितपावन ब्रीद साचे। तारिले नामे महापापींचे।।'
अर्थ: भगवंताचे 'पतितपावन' (पापी लोकांना पावन करणारा) हे ब्रीद (वचन/खूण) खरे आहे. कारण, त्यांनी स्वतःच्या नामामुळे अनेक महापापी (मोठी पापे करणाऱ्या) लोकांना तारले आहे.

सखोल विवेचन:

पतितपावन ब्रीद साचे - याचा अर्थ ईश्वराने घेतलेले व्रत सत्य आहे. परमेश्वराला दीनदयाळू आणि पतितपावन का म्हणतात, याचे कारण या कडव्यात आहे. भगवंताला जर केवळ चांगल्या लोकांचाच उद्धार करायचा असता, तर त्याला 'पावन' म्हटले गेले नसते. भगवंताचे वैशिष्ट्यच हे आहे की तो अत्यंत वाईट, पापी आणि समाजातून बहिष्कृत झालेल्यांनाही आपल्या कृपेच्या छायेत घेतो.

तारिले नामे महापापींचे - नामस्मरणाने केवळ वाल्या कोळ्यालाच नाही, तर अनेक महापाप्यांना मुक्ती मिळाली आहे. हे कडवे नामस्मरणाचे सार्वत्रिकत्व आणि सर्वसमावेशकत्व दर्शवते. भगवंताच्या दारात जात, पात, गरीब, श्रीमंत, पुण्यवान किंवा पापी असा कोणताही भेदभाव नाही. नामस्मरण ही एक अशी साधना आहे जी सर्वांसाठी खुली आहे. जो कोणी शुद्ध मनाने नाम घेतो, त्याचा उद्धार निश्चित आहे.

उदाहरण: गणिका (वेश्या) किंवा शुक-सारिका (पोपट) यांनी केवळ राम-नाम घेतले, तरी त्यांना मुक्ती मिळाली. तसेच, अनेक वाईट विचारांचे आणि कर्मकांडात अडकलेल्या लोकांना संतांनी नाम देऊन त्यांच्या जीवनाची दिशा बदलली. याचा अर्थ, केवळ नामामध्ये केलेली निष्ठा आणि शरणागती तुमच्या सर्व पापांचे क्षालन करते.

आरंभ (Introduction)
संत सेना महाराज विठ्ठलभक्तीचे आणि नामाच्या सामर्थ्याचे मोठे पुरस्कर्ते होते. प्रस्तुत अभंग हा त्यांच्या याच विचारांचे मूर्त स्वरूप आहे. नामस्मरण ही कलियुगातील अत्यंत सोपी आणि प्रभावी उपासना पद्धत आहे, जी प्रत्येकाला मोक्षप्राप्तीचा मार्ग दाखवते. संत सेना महाराज 'वाल्या कोळी'चे ऐतिहासिक उदाहरण देऊन सामान्य माणसाला भगवंताच्या नामावरील श्रद्धा किती महत्त्वाची आहे, हे पटवून देतात. हा अभंग मानवी पतनाची भीती आणि उद्धाराची आशा या दोन टोकांमध्ये समन्वय साधतो.

समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Inference)
समारोप:
संत सेना महाराजांचा हा अभंग एका अटळ सत्याची ग्वाही देतो: भगवंताचे नाम हे पापापेक्षा अधिक शक्तिशाली आहे. वाल्या कोळी या ब्रह्महत्याऱ्याचा उद्धार केवळ 'राम' नामामुळे झाला, या उदाहरणातून हे सिद्ध होते की, मनुष्य कितीही पतित असला तरी तो अंतिम क्षणी भगवंताच्या कृपेस पात्र होऊ शकतो. माणसाचे कर्म निश्चितच महत्त्वाचे असते, परंतु एकदा का त्याने भगवंताच्या नामाचा आधार घेतला, की भगवंत त्याच्या मागील सर्व दुष्कर्मांना क्षमा करून त्याला शुद्ध करतो.

निष्कर्ष (Inference):
या अभंगाचा अंतिम निष्कर्ष हा आहे की, भगवंताचे नाम हेच अंतिम सत्य आणि तारक आहे.

नामसंकीर्तन हा सर्वात सोपा धर्म आहे.

भगवंत हा दयाळू आहे आणि त्याचे पतितपावन हे ब्रीद सत्य आहे.

मनुष्याने भूतकाळातील आपल्या पापांचा विचार न करता, आजपासूनच शुद्ध अंतःकरणाने नामस्मरण सुरू करावे. शरणागती आणि निष्ठा ही नामाच्या सामर्थ्याची गुरुकिल्ली आहे. या मार्गामुळे प्रत्येक व्यक्तीला मुक्ती आणि कल्याण मिळू शकते.

हा अभंग केवळ वाल्या कोळीची गोष्ट सांगत नाही, तर तो प्रत्येक पापी आणि दुःखी जीवासाठी आशेचा किरण आहे.

या अभंगातून नामाचे महत्त्व काय करू शकते याचे उदाहरण दिले आहे. सेनाजींनी एखाद्या गोष्टीचे विशेष महत्त्व विशद करण्यासाठी जे पौराणिक दाखले दिले आहेत, हे दाखले सेनाजी बहुश्रुत असल्याचे गमक आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.10.2025-गुरुवार.
===========================================