विजया मेहता - (जन्म: 2 ऑक्टोबर 1934) -मराठी चित्रपट दिग्दर्शक-1-🎭🎬💡🎨🏆

[Atul Kaviraje]

विजया मेहता - (जन्म: 2 ऑक्टोबर 1934) - प्रसिद्ध मराठी रंगभूमी, नाट्य-दिग्दर्शक आणि चित्रपट दिग्दर्शक.

विजया मेहता: रंगभूमीवरील एक वादळ-

दिनांक: ०२ ऑक्टोबर

🎭🌟🎬

१. परिचय आणि प्रारंभिक जीवन

विजया मेहता (जन्म: २ ऑक्टोबर १९३४), या भारतीय रंगभूमी आणि चित्रपटसृष्टीतील एक प्रमुख आणि प्रभावी व्यक्तिमत्व आहेत. त्यांचे मूळ नाव विजया जयवंत. त्यांचा जन्म गुजरातमधील वडोदरा येथे झाला. त्यांनी मुंबई विद्यापीठातून पदवी शिक्षण पूर्ण केले. पुढे त्यांनी 'ॲकॅडमी ऑफ ड्रॅमॅटिक आर्ट्स, लंडन' येथून नाट्यशिक्षण घेतले. त्यांच्यावर पाश्चात्त्य आणि भारतीय नाट्यपरंपरेचा खोलवर प्रभाव होता, ज्यामुळे त्यांची कलाशैली अधिक समृद्ध झाली.

प्रारंभिक प्रेरणा: बालपणीच त्यांच्यावर भारतीय कलांचा, विशेषतः संगीत आणि नृत्याचा प्रभाव पडला होता.

शिक्षण आणि प्रशिक्षण: मुंबई विद्यापीठातून बी.ए. पूर्ण केल्यानंतर, त्यांनी नाट्यकलेचा सखोल अभ्यास केला.

२. 'रंगायन' आणि प्रायोगिक रंगभूमी

१९६० च्या दशकात, विजया मेहता यांनी अरविंद देशपांडे आणि श्रीराम लागू यांच्यासोबत 'रंगायन' या नाट्यसंस्थेची स्थापना केली. या संस्थेने मराठी रंगभूमीवर प्रायोगिक नाटकांची एक नवीन लाट आणली. 'रंगायन'ने पारंपरिक नाटकांना छेद देऊन, नवीन विषयांवर आणि अभिनयाच्या नवीन शैलीवर भर दिला.

नाट्यचळवळ: 'रंगायन' केवळ एक नाट्यसंस्था नव्हती, तर ती एक विचारसरणी होती.

प्रमुख सहयोग: त्यांनी अनेक नवीन लेखकांना आणि दिग्दर्शकांना प्रोत्साहन दिले, ज्यामुळे मराठी रंगभूमीला नवी दिशा मिळाली.

३. नाट्य दिग्दर्शक म्हणून ओळख

दिग्दर्शक म्हणून विजया मेहता यांनी नाटकाच्या मूळ संहितेला सर्वाधिक महत्त्व दिले. त्यांच्या दिग्दर्शनातून प्रत्येक पात्राच्या भावना आणि संवादाचा सूक्ष्म अभ्यास दिसून येतो. अभिनयातील सहजता, कमीत कमी रंगभूषा आणि नेपथ्य वापरून जास्तीत जास्त परिणाम साधणे ही त्यांची वैशिष्ट्ये होती.

उत्कृष्ट दिग्दर्शन शैली: त्यांनी नाटकाला एक बौद्धिक आणि भावनिक खोली दिली.

कलाकारांवर विश्वास: त्यांनी अभिनेत्यांना मुक्त वाव देऊन त्यांच्यातील सर्वोत्तम कला बाहेर काढली.

४. गाजलेली नाटके आणि त्यांचे महत्त्व

विजया मेहता यांनी अनेक अविस्मरणीय नाटकांचे दिग्दर्शन केले. त्यांच्या काही प्रमुख कलाकृती खालीलप्रमाणे आहेत:

'बॅरिस्टर': जयवंत दळवी लिखित हे नाटक सामाजिक विचारांवर आधारित होते. विजया मेहतांनी या नाटकाला एक नवीन परिमाण दिले.

'वाडा चिरेबंदी': महेश एलकुंचवार यांच्या या नाटकाने एका कुटुंबाची कथा प्रभावीपणे सादर केली.

'हमिदाबाईची कोठी': हे नाटक संगीत आणि अभिनयाचा सुंदर मिलाफ होते.

'पहिला राजा': जर्मन दिग्दर्शक फ्रिट्झ बेनेविट्झ यांच्यासोबतची ही कलाकृती आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रशंसित झाली.

५. चित्रपट दिग्दर्शन आणि कला

विजया मेहता यांनी केवळ रंगभूमीवरच नाही, तर चित्रपटाच्या माध्यमातूनही आपल्या प्रतिभेचा ठसा उमटवला. त्यांचे चित्रपटही त्यांच्या नाट्यशैलीचे प्रतिबिंब होते.

'रावसाहेब': हा चित्रपट त्यांच्या दिग्दर्शनातील सर्वात महत्त्वाचा मानला जातो. [१९४० च्या दशकातील एका जुन्या वाड्याचे चित्र]

'पेस्तनजी': पारसी समाजाच्या जीवनावर आधारित हा चित्रपट त्यांच्या संवेदनशील दिग्दर्शनाचे उत्तम उदाहरण आहे.

इमोजी सारांश: 🎭🎬💡🎨🏆

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.10.2025-गुरुवार.
===========================================