विजया मेहता - (जन्म: 2 ऑक्टोबर 1934) -मराठी चित्रपट दिग्दर्शक-3-🎭🎬💡🎨🏆

[Atul Kaviraje]

विजया मेहता - (जन्म: 2 ऑक्टोबर 1934) - प्रसिद्ध मराठी रंगभूमी, नाट्य-दिग्दर्शक आणि चित्रपट दिग्दर्शक.

विजया मेहता: रंगभूमीवरील एक वादळ-

विजया मेहता: तपशीलवार माहिती-

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण

जन्म: २ ऑक्टोबर १९३४

जन्मनाव: विजया जयवंत

जन्मस्थान: मुंबई, महाराष्ट्र

शिक्षण:

मुंबई विद्यापीठातून कला शाखेत पदवी.

नंतर दिल्लीमध्ये इब्राहिम अल्काझी यांच्याकडे नाट्यशिक्षण घेतले.

कौटुंबिक पार्श्वभूमी:

विजयाबाईंच्या घरात कला आणि साहित्याची आवड होती. प्रसिद्ध लेखिका दुर्गा भागवत यांच्या त्या भाची आहेत.

नाट्यक्षेत्रातील कारकीर्द
सत्यदेव दुबे यांच्यासोबत: सुरुवातीला सत्यदेव दुबे यांच्यासोबत 'थिएटर युनिट' या नाट्यसंस्थेत काम केले.

'रंगायन' ची स्थापना:

१९६० मध्ये विजया मेहता, अरविंद देशपांडे आणि श्रीराम लागू यांनी 'रंगायन' या नाट्यसंस्थेची स्थापना केली.

या संस्थेच्या माध्यमातून प्रायोगिक आणि नवीन विचारांच्या नाटकांना प्रोत्साहन दिले.

प्रमुख नाटकांचे दिग्दर्शन:

'मराठी व्यावसायिक रंगभूमी': त्यांनी अनेक गाजलेल्या नाटकांचे दिग्दर्शन केले, जसे की 'बॅरिस्टर', 'समिधा', 'पुरुष' आणि 'हयवदन'.

प्रायोगिक नाटके: त्यांनी युरोपियन नाटकांचे मराठीत रूपांतर करून त्यांचे प्रयोग केले, उदा. 'एक शून्य बाजीराव' (बर्टोल्ट ब्रेख्त).

आधुनिक नाट्यशैली: विजयाबाईंनी मराठी रंगभूमीवर आधुनिक आणि नवीन नाट्यशैली आणली.

चित्रपट क्षेत्रातील योगदान
दिग्दर्शन:

'रावसाहेब' (१९८६): हा त्यांचा दिग्दर्शित पहिला चित्रपट. यात त्यांनी ग्रामीण महाराष्ट्रातील सामाजिक स्थितीवर प्रकाश टाकला.

'पेस्तनजी' (१९८८): हा चित्रपट एका पारसी कुटुंबाच्या कथेवर आधारित असून, यात भावनांचा सूक्ष्म अभ्यास दिसतो.

'घराबाहेर' (१९८९): हा चित्रपट राजकीय विषयावर आधारित आहे.

अभिनय:

त्यांनी काही चित्रपटांत अभिनयही केला, पण त्यांचे मुख्य कार्य दिग्दर्शन होते.

पुरस्कार:

'रावसाहेब' चित्रपटासाठी त्यांना १९८६ मध्ये सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शनाचा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला.

'पेस्तनजी' साठी १९८९ मध्ये फिल्मफेअर पुरस्कार मिळाला.

प्रमुख पुरस्कार आणि सन्मान
पद्मश्री:

२०१२ मध्ये भारत सरकारने त्यांना कला क्षेत्रातील योगदानासाठी पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले.

कालिदास सन्मान:

नाट्यक्षेत्रातील योगदानासाठी त्यांना मध्य प्रदेश सरकारचा कालिदास सन्मान मिळाला.

राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार:

'रावसाहेब' या चित्रपटासाठी १९८६ मध्ये राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला.

माइंड मॅपसाठी कल्पना
या माहितीचा वापर करून तुम्ही एक व्हिज्युअल माइंड मॅप चार्ट बनवू शकता.

मध्यवर्ती कल्पना (Central Idea): विजया मेहता (फोटो किंवा नाव)

मुख्य शाखा (Main Branches):

प्रारंभिक जीवन (जन्म, शिक्षण)

नाट्यक्षेत्रातील कारकीर्द (रंगायन, प्रमुख नाटके)

चित्रपट दिग्दर्शन (प्रमुख चित्रपट, योगदान)

प्रमुख पुरस्कार (पद्मश्री, राष्ट्रीय पुरस्कार)

उप-शाखा (Sub-Branches): प्रत्येक मुख्य शाखेतून अधिक तपशील (उदा. 'नाट्यक्षेत्र' शाखेतून 'रंगायनची स्थापना', 'प्रमुख नाटकांचे दिग्दर्शन' अशा उप-शाखा).

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.10.2025-गुरुवार.
===========================================