स्वामींची करुणा -दीनदयाळ करुणा-सागर-

[Atul Kaviraje]

श्री स्वामी समर्थ यांचा करुणामय दृष्टिकोन (The Compassionate Outlook of Shri Swami Samarth)-

मराठी कविता: स्वामींची करुणा (Marathi Poem: Swami Ki Karuna)-

शीर्षक: दीनदयाळ करुणा-सागर-

१. चरण (Stanza 1):
आर्त मन जेव्हा तुला सांगे, स्वामी धावून येती।
दीनदयाळ नाव तुझे, संकट क्षणात मोडती।
कोणी न तुझ्या दारातून जाई, रिकाम्या हाताने।
तू करुणा-सागर स्वामी, करतोस उद्धार सर्वांचे।
अर्थ: दुःखी मन जेव्हा तुम्हाला हाक मारते, तेव्हा स्वामी लगेच धावून येतात. 'दीनदयाळ' हे तुमचे नाव आहे, जे क्षणात संकटे दूर करते. तुमच्या दारातून कोणीही रिकाम्या हाताने जात नाही, तुम्ही करुणेचे सागर आहात आणि सर्वांचा उद्धार करता.

२. चरण (Stanza 2):
"भिऊ नकोस, मी तुझ्या पाठीशी आहे", हे तुझे वचन।
अंधारात आशेची ज्योत, अमूल्य तुमचे कथन।
ज्याने तुझ्यावर श्रद्धा ठेवली, त्याचे केले कल्याण।
दिले तू अभय-दान स्वामी, वाढले भक्तांचे मान।
अर्थ: "भिऊ नकोस, मी तुझ्या पाठीशी आहे," हे तुमचे बोल आहेत. अंधारात आशेचा अमूल्य किरण. ज्याने तुमच्यावर श्रद्धा ठेवली, त्याचे तुम्ही कल्याण केले. तुम्ही भक्तांना अभय-दान दिले, ज्यामुळे त्यांचा गौरव वाढला.

३. चरण (Stanza 3):
आईची माया, पित्याची सावली, तुझ्यात सारे सामावले।
रागही तुझा प्रेमाने भरला, गुरूने ज्ञान शिकवले।
कर्मांची गाठ हलकी केली, पापांना आपले केले।
अहंकाराची आग विझवून, आत्म-ज्ञान जागवले।
अर्थ: तुमच्यात आईची माया आणि वडिलांची सावली आहे. तुमचा रागही प्रेमाने भरलेला असतो, ज्यामुळे गुरूने ज्ञान दिले. तुम्ही भक्तांच्या कर्मांची गाठ हलकी केली आणि त्यांच्या पापांना स्वीकारले. तुम्ही अहंकाराची आग विझवून आत्म-ज्ञान जागृत केले.

४. चरण (Stanza 4):
पशु-पक्षीही घेती आश्रय, तुझ्या छत्र-छायेखाली।
प्रत्येक प्राण्यात वास तुझा, प्रत्येक लहान गावात आली.
जीव-दयेची शिकवण तुझी, प्रेमाची वाहे धार।
शिकविले तू जगाला स्वामी, सर्व जीवांवर उपकार।
अर्थ: पशु-पक्षीही तुमच्या आश्रयाखाली येतात. प्रत्येक प्राण्यात तुमचा वास आहे, प्रत्येक लहान गावात तुम्ही उपस्थित आहात. जीव-दयेची तुमची शिकवण प्रेमाची वाहती धार आहे. तुम्ही जगाला सर्व प्राण्यांवर उपकार करायला शिकवले.

५. चरण (Stanza 5):
कष्ट निवारण, ऋण-मुक्तीदाता, नाव तुमचे मी गाऊँ।
धन-संपत्तीपासून दूर राहूनही, गरिबांच्या घरी जाऊँ।
सोपा भक्तीचा मार्ग दाखवला, नामस्मरण हेच सार।
तुला भजणारे जे कोणी स्वामी, होतील संसारातून पार।
अर्थ: तुम्ही कष्ट दूर करणारे आणि कर्जातून मुक्त करणारे आहात, मी तुमचेच नाव जपतो. तुम्ही धन-संपत्तीपासून दूर राहूनही गरिबांच्या घरी जाता. तुम्ही सोपा भक्तीचा मार्ग दाखवला, ज्यात नामस्मरण हेच सार आहे. जे तुमचे भजन करतात, ते संसार-सागरातून मुक्त होतात.

६. चरण (Stanza 6):
जात-पातचा भेद न पाहिला, समतेचा आधार।
सर्वांना समान दृष्टीने पाहिले, केला लोक-उपकार।
भक्तांना दिली नैतिकता, खरे जीवन-ज्ञान।
तुमच्या कृपेनेच मिळते, मनाला योग्य समाधान।
अर्थ: तुम्ही जात-पातचा भेद पाहिला नाही, समता हाच तुमचा आधार होता. तुम्ही सर्वांना समान दृष्टीने पाहिले आणि समाजाचे कल्याण केले. तुम्ही भक्तांना नैतिकता आणि खरे जीवन-ज्ञान दिले. तुमच्या कृपेनेच मनाला योग्य समाधान मिळते.

७. चरण (Stanza 7):
माझा जीवन-रथ आता मी, स्वामी, तुम्हा अर्पण केला।
सुख-दुःख, आशा आणि निराशा, सर्व चरणी ठेवला।
आत्म-निवेदन हेच अंतिम, तुझ्या भक्तीचे सार।
तू परमेश्वर माझा स्वामी, माझा भव-निस्तार कर।
अर्थ: मी माझ्या जीवनाची धुरा आता तुम्हाला अर्पण केली आहे. सुख-दुःख, आशा आणि निराशा, सर्व तुमच्या चरणी ठेवले आहे. पूर्ण समर्पण हेच तुमच्या भक्तीचे अंतिम सार आहे. तुम्ही माझे परमेश्वर आहात, मला संसार-बंधनातून मुक्त करा.

--अतुल परब
--दिनांक-02.10.2025-गुरुवार.
===========================================