प्रनीत कौर (Preneet Kaur)-३ ऑक्टोबर १९४४ -राजकारणी-1-

[Atul Kaviraje]

प्रनीत कौर (Preneet Kaur)-३ ऑक्टोबर १९४४

राजकारणी (Politician)-

प्रनीत कौर: एक राजकीय व्यक्तिमत्व आणि वारसा
🗓� ३ ऑक्टोबर १९४४ रोजी जन्मलेल्या प्रनीत कौर, एक प्रभावी भारतीय राजकारणी आणि पटियाळाच्या राजघराण्याची वारसदार आहेत. 🗣� त्यांनी त्यांच्या दीर्घ राजकीय कारकिर्दीत अनेक महत्त्वपूर्ण पदे भूषवली आहेत. 🇮🇳 हा लेख त्यांच्या जीवनाचा, राजकीय प्रवासाचा आणि देशासाठी दिलेल्या योगदानाचा सखोल अभ्यास करतो. त्यांच्या राजकीय, सामाजिक आणि कौटुंबिक जीवनातील प्रमुख टप्पे आणि घटनांचे विवेचन येथे केले आहे.

प्रनीत कौर (Preneet Kaur): राजकीय कारकीर्द, योगदान आणि विश्लेषणात्मक आढावा
जन्म दिनांक: ०३ ऑक्टोबर १९४४ (शिमला, हिमाचल प्रदेश) पद: माजी केंद्रीय परराष्ट्र व्यवहार राज्यमंत्री; पटियालाच्या माजी खासदार.
१. परिचय, जन्म आणि कौटुंबिक पार्श्वभूमी (Parichay, Janma ani Kautumbik Parshwabhumi) 👑
१.१. राजकीय क्षेत्रातील ओळख: प्रनीत कौर या भारतीय राजकारणात "पटियालाच्या महाराणी" म्हणून ओळखल्या जातात. त्यांनी अनेक दशके पटियाला मतदारसंघाचे लोकसभेत प्रतिनिधित्व केले आहे.
१.२. जन्म आणि वारसा: त्यांचा जन्म ०३ ऑक्टोबर १९४४ रोजी सिमला, हिमाचल प्रदेश येथे एका प्रतिष्ठित कहलों जट शीख कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील सरदार ज्ञान सिंह कहलों हे ब्रिटिशकालीन इंडियन सिव्हिल सर्व्हिस (ICS) मधील एक अत्यंत आदरणीय अधिकारी होते आणि १९६० च्या दशकात त्यांनी पंजाबचे मुख्य सचिव म्हणूनही काम केले होते.
१.३. ऐतिहासिक संदर्भ (ऐतिहासिक घटकाचे महत्त्व): त्यांच्या वडिलांचा उच्च प्रशासकीय सेवेतील वारसा आणि त्यांचे पती कॅप्टन अमरिंदर सिंग हे पटियालाच्या महाराजांच्या घराण्याचे प्रमुख असल्याने, प्रनीत कौर यांचा राजकारणातील प्रवेश हा केवळ सामान्य राजकारण्यासारखा नसून, तो एका ऐतिहासिक राजकीय घराण्याचा वारसा पुढे नेणारा ठरला.

२. वैयक्तिक जीवन आणि शैक्षणिक संदर्भीय माहिती (Vyaktigat Jeevan ani Shaikshanik Sandarbh) 📚
२.१. शिक्षण: प्रनीत कौर यांचे शिक्षण सिमला येथील सेंट बीड्स कॉलेज आणि कॉन्व्हेंट ऑफ जीझस अँड मेरी कॉलेजमध्ये झाले. त्यांच्याकडे बी.ए. (B.A.) आणि टी.टी.सी. (T.T.C. - Teacher Training Certificate) या पदव्या आहेत.
२.२. विवाह: १९६४ मध्ये त्यांचे कॅप्टन अमरिंदर सिंग यांच्याशी विवाह झाला. अमरिंदर सिंग हे पंजाबचे माजी मुख्यमंत्री आहेत. त्यांच्या राजकीय प्रवासात पतीचा सक्रिय पाठिंबा आणि मार्गदर्शन महत्त्वाचे ठरले आहे.
२.३. उदाहरणासह (राजकीय वारसा): अमरिंदर सिंग हे स्वतः पटियाला राजघराण्याचे प्रमुख असल्याने, प्रनीत कौर यांचा राजकीय आधार केवळ पक्षावर अवलंबून नसून, पटियाला भागातील जनतेच्या राजघराण्याशी असलेल्या भावनिक आणि ऐतिहासिक नात्यावर आधारित आहे.

३. राजकारणातील प्रवेश आणि सामाजिक कार्य (Rajkaranatil Pravesh ani Samajik Karya) 🕊�
३.१. राजकारणातील प्रवेशाची वेळ: १९९९ च्या लोकसभा निवडणुकीत त्यांनी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षाकडून (INC) पटियाला मतदारसंघातून राजकारणात प्रवेश केला.
३.२. सामाजिक कार्याची पार्श्वभूमी: राजकारणात येण्यापूर्वी त्या एक सक्रिय सामाजिक कार्यकर्त्या होत्या. त्यांनी 'संजीवनी' (Sanjeevani) या संस्थेची स्थापना करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली, जी पटियाला येथे दिव्यांग मुलांसाठी (Differently Abled Children) काम करते.
३.३. महत्त्व: या सामाजिक कार्यामुळे त्यांना लोकांमध्ये चांगली ओळख मिळाली आणि राजकारणात येण्यापूर्वीच त्यांनी जमीन-पातळीवरचा विश्वास संपादन केला होता.

४. पटियाला मतदारसंघाचे प्रतिनिधीत्व आणि प्रमुख राजकीय टप्पे (Patiala Matdar Sangha che Pratinidhitva) 🗳�
४.१. सलग विजय (१९९९, २००४, २००९): प्रनीत कौर यांनी पटियाला मतदारसंघातून सलग तीन लोकसभा निवडणुका जिंकून आपला राजकीय दबदबा सिद्ध केला. या विजयांमुळे त्या पटियालाच्या अभेद्य राजकीय किल्ल्याच्या मुख्य नेत्या बनल्या.
४.२. उदाहरणासह (१९९९ चा विजय): १९९९ मध्ये त्यांनी अकाली दलाचे (SAD) उमेदवार सुरजीत सिंग रखरा यांचा मोठ्या फरकाने पराभव करून आपला राजकीय प्रवास यशस्वीरित्या सुरू केला.
४.३. १५ वी लोकसभा (२००९): या निवडणुकीत त्यांनी ९५,००० हून अधिक मतांनी विजय मिळवून मतदारसंघावर आपली मजबूत पकड सिद्ध केली.

५. केंद्रीय राज्यमंत्री म्हणून योगदान आणि परराष्ट्र धोरण (Kendriya Rajya Mantri Mhanoon Yogdaan) 🇮🇳
५.१. मंत्रिपद: २००९ ते २०१४ या काळात त्यांनी डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या नेतृत्वाखालील संयुक्त पुरोगामी आघाडी (UPA-II) सरकारमध्ये परराष्ट्र व्यवहार राज्यमंत्री (Minister of State for External Affairs) म्हणून काम पाहिले.
५.२. विश्लेषणात्मक आढावा: या पदावर काम करताना त्यांनी भारताचे आंतरराष्ट्रीय संबंध मजबूत करण्यात आणि परराष्ट्र धोरणाच्या अंमलबजावणीत महत्त्वाची भूमिका बजावली. परराष्ट्र मंत्रालयातील त्यांचा अनुभव त्यांच्या व्यापक प्रशासकीय क्षमतेचा आणि जागतिक दृष्टिकोनाचा पुरावा देतो.
५.३. समितीवरील कार्य: खासदार म्हणून त्यांनी अन्न, नागरी पुरवठा आणि सार्वजनिक वितरण, महिला सक्षमीकरण, सार्वजनिक उपक्रम आणि जलस्रोत यांसारख्या विविध महत्त्वाच्या संसदीय समित्यांवरही सक्रियपणे काम केले आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.10.2025-शुक्रवार.
===========================================