पाशांकुशा एकादशी :-

[Atul Kaviraje]

पाशांकुशा एकादशी -

पाशांकुशा एकादशी (03 ऑक्टोबर, 2025 - शुक्रवार) : -

पाशांकुशा एकादशी :-

1. पहिला चरण
आज आहे अकरावी तिथी, पावन शुक्ल पक्ष।
विष्णू नामाचा जप हो, होऊन जावो पाप-नष्ट।।
आश्विन महिना सुंदर, मनात भक्ती-भाव।
पाशांकुशाचे व्रत करू, दूर होवो भवसागर।।

(मराठी अर्थ): ही अकरावी तिथी आश्विन महिन्याच्या शुक्ल पक्षाची आहे. या दिवशी भगवान विष्णूच्या नावाचा जप केल्यास पाप नष्ट होतात. हे पाशांकुशा एकादशीचे व्रत केल्यास संसाररूपी सागर पार करता येतो.

2. दुसरा चरण
मोह-मायेचा पाश जो, बांधतो या जगाला।
त्यावर अंकुश धर्माचा, करतो आहे उद्धार।।
केतुमानची कथा ऐका, ज्याने हा मार्ग धरला।
अखेरच्या क्षणी मिळाला, मोक्षाची निर्मळ इच्छा।।

(मराठी अर्थ): जगात जे मोह-मायेचे बंधन आहे, त्यावर धर्माचे नियंत्रणच आपला उद्धार करते. केतुमान नावाच्या शिकाऱ्याची कथा याचे उदाहरण आहे, ज्याला या व्रताने शेवटी मोक्षाची शुद्ध इच्छा मिळाली.

3. तिसरा चरण
तुळशीचे पान आणि फुलांनी, करू पद्मनाभाची पूजा।
तुपाचा दिवा लावू, मनात प्रेम असावे।।
रात्रभर करू जागरण, नाम कीर्तन महान।
गाऊ हरीचे गुण नेहमी, होवो जीवनाचे कल्याण।।

(मराठी अर्थ): आपण तुळशीचे पान आणि फुलांनी भगवान पद्मनाभाची (विष्णू) पूजा करावी. तुपाचा दिवा लावून मनात प्रेमाची भावना ठेवावी. रात्रभर नाम-कीर्तन करून जीवनाचे कल्याण करावे.

4. चौथा चरण
दान-धर्माचा सण आहे, अन्न-पाण्याचे दान।
भुकेल्याला भोजन द्या, हे आहे सर्वश्रेष्ठ गाणे।।
निर्धनांची सेवा करा, मनात नसावा अभिमान।
तीर्थाचे फळ प्राप्त होवो, गाऊ विष्णूची शान।।

(मराठी अर्थ): हा दिवस दान-पुण्याचा आहे, विशेषतः अन्न आणि पाण्याचे दान सर्वात उत्तम आहे. कोणताही अभिमान न ठेवता गरिबांची सेवा करा. यातून सर्व तीर्थयात्रांचे फळ मिळते.

5. पाचवा चरण
व्रतात ठेवावा संयम नेहमी, वाणी असावी शांत।
कोणत्याही जीवाचा छळ नको, मन असावे शांत।।
क्रोध, लोभ सोडून, करू आत्म-विचार।
शुद्ध हृदयानेच मिळतो, ईश्वराचा शुभ-आधार।।

(मराठी अर्थ): व्रतात नेहमी संयम ठेवावा आणि आपली वाणी शांत असावी. कोणत्याही प्राण्याला त्रास देऊ नये, मन भ्रमरहित असावे. क्रोध आणि लोभ सोडून आत्म-चिंतन करावे, तेव्हाच ईश्वराचे खरे प्रेम मिळते.

6. सहावा चरण
पाप आपले कापले जातात, जसे गवताचा ढिग।
पारण करू द्वादशीला, नको करू विलंब।।
ब्राह्मण-भोजन करून, सोडावी व्रताची साखळी।
प्रभूच्या चरणांवर मन, राहो नेहमी उभे।।

(मराठी अर्थ): या व्रताने आपले पाप गवताच्या ढिगाप्रमाणे कापले जातात. द्वादशीला योग्य वेळी व्रत सोडावे. ब्राह्मणांना भोजन दिल्यानंतरच व्रताची शृंखला तोडावी. आपले मन नेहमी प्रभूच्या चरणांवर लागलेले राहो.

7. सातवा चरण
पाशांकुशाची महिमा, आहे अपरंपार।
हरीच्या नावाच्या रंगात, रंगून जावो जग।।
प्रेम आणि सद्भावाचा, होवो जगात विस्तार।
हे व्रत मुक्ती दे सर्वांना, बस हेच आहे सार।।

(मराठी अर्थ): पाशांकुशा एकादशीची महिमा अनंत आहे. भगवान विष्णूच्या नावाच्या रंगात सारे जग रंगून जावो. प्रेम आणि सद्भावाचा विस्तार होवो. हे व्रत सर्वांना मुक्ती देईल, हेच त्याचे मूळ सार आहे.

--अतुल परब
--दिनांक-03.10.2025-शुक्रवार.
===========================================