शैलेन्द्र सिंह — ४ ऑक्टोबर १९५२-1-

[Atul Kaviraje]

शैलेन्द्र सिंह — ४ ऑक्टोबर १९५२

शैलेंद्र सिंह: 'मैं शायर तो नहीं' या सुवर्णगीताचा गायक
४ ऑक्टोबर १९५२: एका जादुई स्वराच्या प्रवासाची सुरुवात ✨
हा लेख भारतीय संगीत क्षेत्रातील एक असाधारण गायक, ज्यांची कारकीर्द अत्यंत तेजस्वी आणि काहीशी अनपेक्षित वळणांनी भरलेली होती, त्या शैलेंद्र सिंह यांच्या जीवनाचा वेध घेतो. ४ ऑक्टोबर १९५२ रोजी मुंबईत जन्मलेले शैलेंद्र सिंह, हे एका विशिष्ट पिढीसाठी हिंदी चित्रपट संगीताचे प्रतीक बनले.

१. परिचय: जन्म, पार्श्वभूमी आणि सुरुवातीची स्वप्ने 🎙� (Introduction)
जन्म आणि कुटुंब: शैलेंद्र सिंह यांचा जन्म ४ ऑक्टोबर १९५२ रोजी मुंबईत एका पंजाबी कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील चित्रपट निर्माते व्ही. शांताराम यांचे सहाय्यक होते आणि आई निर्मला सिंह या शास्त्रीय संगीत गायिका होत्या.

शालेय शिक्षण आणि संगीत तालीम: मुंबईतील हिल ग्रेंज हायस्कूलमध्ये शिक्षण घेत असतानाच, त्यांनी उस्ताद छोटे इक्बाल यांच्याकडे शास्त्रीय हिंदुस्तानी संगीताचे शिक्षण घेतले.

अभिनयाची ओढ: संगीताची पार्श्वभूमी असूनही, शैलेंद्र यांना पार्श्वगायनापेक्षा पडद्यावर अभिनेता बनण्याची अधिक तीव्र इच्छा होती. त्यांनी अभिनयाचे प्रशिक्षण घेण्यासाठी पुणे येथील फिल्म अँड टेलिव्हिजन इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडिया (FTII) मध्ये प्रवेश घेतला.

२. अभिनयाची ओढ, गायनाची अनपेक्षित संधी 🎬 (Unexpected Break)
FTII मधील प्रवास: शैलेंद्र FTII मध्ये अभिनयाचा अभ्यास करत असताना, त्यांच्या गायनाची गुणवत्ता तत्कालीन संगीतकार लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल (L-P) यांच्यापर्यंत पोहोचली.

राज कपूर यांचा विश्वास: महान शोमॅन राज कपूर यांनी १९७३ मधील आपला महत्त्वाकांक्षी चित्रपट बॉबी साठी त्यांना संधी दिली. अभिनयाची इच्छा असतानाही, त्यांनी पार्श्वगायनासाठी होकार दिला.

दैदिप्यमान पदार्पण: बॉबी चित्रपटातील गाण्यांनी शैलेंद्र यांना रातोरात स्टार बनवले.

३. ऐतिहासिक गाणे 'मैं शायर तो नाही' - महत्त्व आणि स्थान 🌟 (Historical Significance)
गाण्याची निर्मिती: 'मैं शायर तो नाही' (संगीत: L-P, गीत: आनंद बक्षी) हे एक असे गाणे ठरले, ज्याने भारतीय पॉप संगीताचा एक नवीन अध्याय सुरू केला.

ऐतिहासिक महत्त्व: हे गाणे केवळ शैलेंद्र यांच्या करिअरची सुरुवात नव्हते, तर ऋषी कपूर यांच्या प्रतिमेला एक नवीन 'आवाज' देणारे महत्त्वपूर्ण माध्यम ठरले. शैलेंद्र यांना या गाण्यासाठी फिल्मफेअर पुरस्काराचे नामांकन मिळाले होते.

युवा पिढीतील क्रेझ: या गाण्याने ७० च्या दशकातील युवा वर्गाला वेड लावले आणि आजही ते एका वेगळ्या, ताज्या आवाजाचे प्रतीक म्हणून ओळखले जाते.

४. ऋषी कपूर यांचा 'आवाज' आणि यशस्वी जोड्या 🎤 (The Voice of Rishi Kapoor)
विशेष ओळख: राज कपूर यांनी शैलेंद्र सिंह यांना ऋषी कपूर यांचा 'आवाज' म्हणून स्थापित केले, जसे मुकेश हे राज कपूर यांचा आवाज मानले जात.

अनेक हिट गाणी: 'बॉबी' नंतर 'खेल खेल में' मधील "हमने तुमको देखा", 'जमाने को दिखाना है' मधील "होगा तुमसे प्यारा कौन" आणि 'सागर' मधील "जाने दो ना" (आशा भोसले यांच्यासोबत) यांसारख्या अनेक गाण्यांनी ही जोडी लोकप्रिय केली.

दुहेरी गाण्यांमधील यश: त्यांनी किशोर कुमार आणि मोहम्मद रफी यांच्यासोबत अनेक समूह (Group) आणि दुहेरी (Duet) गाण्यांमध्येही आपला ठसा उमटवला.

५. प्रमुख संगीतकार आणि सहकार्य 🎼 (Collaborations)
शैलेंद्र सिंह यांनी अनेक महान संगीतकारांसोबत काम केले. त्यांचे प्रमुख योगदान पुढीलप्रमाणे:

लक्ष्मीकांत-प्यारेलाल: (उदा. बॉबी, अमर अकबर अँथनी)

राहुल देव बर्मन (R.D. Burman): (उदा. खेल खेल में, रफूचक्कर)

बप्पी लाहिरी: (उदा. आपकी खातिर)

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.10.2025-शनिवार.
===========================================