मराठी लेख: श्री भैरवनाथ यात्रा - खोलवाडी, वाई-1-

[Atul Kaviraje]

मराठी लेख: श्री भैरवनाथ यात्रा - खोलवाडी, वाई-

दिनांक: 04 ऑक्टोबर, 2025 (शनिवार)
पर्व: श्री भैरवनाथ यात्रा (खोलवाडी, तालुका वाई, सातारा) आणि शनि प्रदोष व्रत
भाव: भक्ति भावपूर्ण, विस्तृत आणि विवेचनात्मक

सारांश: आज, 04 ऑक्टोबर 2025, शनिवारचा दिवस, महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील वाई तालुक्यात असलेले खोलवाडी गाव एका विशेष धार्मिक उत्साहाचा साक्षीदार आहे. ग्रामदैवत श्री भैरवनाथ यांची वार्षिक यात्रा (जत्रा) आज मोठ्या उत्साहाने आणि भक्तीभावाने साजरी होत आहे. भैरवनाथ हे भगवान शिव 🔱 यांचे उग्र रूप आणि क्षेत्रपाल (प्रदेशाचे रक्षक) मानले जातात. या दिवशी त्यांच्या पूजेने भक्तांचे सर्व संकट दूर होतात आणि जीवनात सुख-शांती येते. आज शनि प्रदोष व्रताचाही योग असल्याने, शिवाच्या या रूपाच्या पूजेचे फळ दुपटीने वाढते. ही यात्रा केवळ धार्मिक विधी नसून, ग्रामीण संस्कृती, परंपरा आणि अटूट लोक-श्रद्धेचे जिवंत प्रदर्शन आहे.

1. श्री भैरवनाथांचा परिचय आणि स्वरूप
(Introduction and Form of Shri Bhairavnath - Marathi)

1.1 भगवान शिवाचे स्वरूप: भैरवनाथ हे भगवान शिवाचे रौद्र आणि उग्र 😠 रूप मानले जातात. काल भैरव आणि बटुक भैरव ही त्यांची दोन प्रमुख रूपे आहेत.

1.2 क्षेत्रपाल देवता: ते ग्रामीण भागात ग्रामदैवत किंवा क्षेत्रपाल म्हणून पूजले जातात. त्यांचे कार्य भक्तांचे जीवन आणि त्यांच्या प्रदेशाचे रक्षण करणे आहे.

1.3 महाराष्ट्रातील महत्त्व: महाराष्ट्रात, विशेषतः सातारा आणि कोल्हापूर परिसरात, भैरवनाथांना अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. त्यांना 32 कोटी शिव गणांचे सेनापती ⚔️ देखील म्हटले जाते.

1.4 पूजनाचा उद्देश: भैरवनाथांची पूजा केल्याने भक्त भय, शत्रू आणि अडथळ्यांपासून मुक्त होतात आणि त्यांना दीर्घायुष्य प्राप्त होते.

2. खोलवाडी जत्रेचे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व
(Historical and Cultural Significance of Kholwadi Yatra - Marathi)

2.1 लोक-श्रद्धेचे केंद्र: खोलवाडीतील भैरवनाथांचे मंदिर ग्रामस्थांसाठी अखंड श्रद्धेचे केंद्र आहे. जत्रेच्या दिवशी संपूर्ण गाव धार्मिक वातावरणात रंगून जाते.

2.2 वार्षिक परंपरा: भैरवनाथांची यात्रा (जत्रा) हा एक वार्षिक सण आहे, ज्याची तारीख स्थानिक पंचांग आणि गावच्या परंपरेनुसार निश्चित होते.

2.3 ग्रामीण ऐक्य: ही यात्रा केवळ धार्मिक नसून, ग्रामीण ऐक्य आणि बंधुत्वाचे प्रतीक आहे. या दिवशी सर्व गावकरी मिळून कार्यक्रमाचे आयोजन करतात.

2.4 सांस्कृतिक वारसा: यात्रेत पारंपरिक लोक-नृत्य, वाद्य-संगीत 🥁 आणि कुस्ती (दंगल) यांसारख्या ग्रामीण खेळांचे आयोजन केले जाते, जे महाराष्ट्राचा समृद्ध सांस्कृतिक वारसा दर्शवतात.

३. यात्रेच्या प्रमुख धार्मिक क्रिया

३.१ अभिषेक आणि पूजा: सकाळी मुख्य मंदिरात भैरवनाथाच्या मूर्तीवर पवित्र जल, दूध आणि पंचामृताने महाभिषेक 🚿 केला जातो.

३.२ पालकी सोहळा: यात्रेचा मुख्य आकर्षण म्हणजे भैरवनाथाची पालकी किंवा रथयात्रा 🛺, जी गाजे-बाज्यांसह संपूर्ण गावातून फिरवली जाते. भक्त पालकी खांद्यावर उचलून जयघोष करतात.

३.३ नवस फेडणे: भक्त आपल्या मनोकामना पूर्ण झाल्यानंतर मंदिरात नवस (मन्नत) फेडतात, ज्यामध्ये तेल, नारळ किंवा चांदीच्या वस्तू अर्पण केल्या जातात.

३.४ जागरण आणि गोंधळ: यात्रेच्या रात्री जागरण आणि गोंधळ (देवी-देवतानां स्तुती करणारे लोकनाट्य) आयोजित केले जाते.

४. शनिवार (शनि प्रदोष) याचा विशेष संयोग

४.१ दुप्पट भक्ती: आज शनि प्रदोष असल्यामुळे, भगवान शिव (भैरवनाथ शिवाचा रूप) आणि न्याय देवता शनिदेव 🪐 यांच्या कृपा एकत्र प्राप्त होते.

४.२ शनि दोष निवारण: भैरवनाथाची पूजा केल्याने शनि दोषाचे (साढ़ेसाती, ढैया) नकारात्मक परिणाम कमी होतात, कारण भैरवनाथ हे काल व अडथळ्यांचे नियंत्रक आहेत.

४.३ काल भैरव आणि काल: भैरवनाथांना 'काल भैरव' असेही म्हणतात, जे वेळेचे नियंत्रण करतात. शनि देखील कर्म आणि वेळेचे देवता आहेत, त्यामुळे दोघांची पूजा फळदायी ठरते.

४.४ मोहरीच्या तेलाचा दिवा: भक्त आज शनि प्रदोषाच्या नियमांचे पालन करत भैरवनाथासमोर 🪔 मोहरीच्या तेलाचा दिवा लावतात.

५. भैरवनाथाची उपासना आणि लाभ

५.१ भीतीमुक्ती: भैरवनाथाची पूजा केल्याने सर्व प्रकारच्या भीती (रोग, मृत्यू, शत्रू) दूर होतात आणि भक्त निर्भय होतात. 🦁

५.२ आर्थिक स्थैर्य: भैरवनाथास अनेक ठिकाणी धन आणि समृद्धीचा रक्षक मानले जाते, ज्यामुळे भक्तांना आर्थिक स्थिरता मिळते. 💰

५.३ तंत्र-आडथळा निवारण: उग्र देवता असल्याने, त्यांच्या पूजेमुळे तंत्र-मंत्र व वाईट शक्तींचा प्रभाव दूर होतो. 👻

५.४ सुख-समृद्धी: खऱ्या श्रद्धेने केली गेलेली पूजा भैरवनाथ प्रसन्न होतात आणि भक्तांना सुख-शांती व समृद्धीची आशीर्वाद देतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.10.2025-शनिवार.
===========================================