कार्तिक स्नानाचा आरंभ: पुण्य, तप आणि भक्तीचा मंगलमय प्रारंभ-1-🌊🪔🙏🌿🪔

[Atul Kaviraje]

कार्तिक स्नानIरंभ-

कार्तिक स्नानाचा आरंभ: पुण्य, तप आणि भक्तीचा मंगलमय प्रारंभ-

तारीख: 07 ऑक्टोबर, 2025 (मंगळवार) पर्व: कार्तिक स्नानारंभ / नवान्न पौर्णिमा / महर्षी वाल्मीकि जयंती-

थीम: भक्तिमय, उदाहरणांसह, विवेचनात्मक विस्तृत लेख

हिंदू पंचांगाच्या आठव्या महिन्याचे कार्तिक मास मध्ये सनातन धर्मात विशेष महत्त्व आहे. याला 'दामोदर मास' किंवा 'पुण्य मास' असेही म्हणतात. आश्विन महिन्याच्या पौर्णिमा तिथीची (जी 07 ऑक्टोबर 2025 रोजी सकाळी 09:17 पर्यंत आहे) समाप्ती झाल्यावर कार्तिक मासाच्या प्रतिपदा तिथीपासून कार्तिक स्नानाला सुरुवात होते. काही पंचांगांमध्ये पौर्णिमेच्या सूर्योदयाला केलेले स्नान देखील कार्तिक स्नानाचा आरंभ मानले जाते, म्हणून 07 ऑक्टोबर 2025 चा दिवस या पवित्र अनुष्ठानाच्या प्रारंभाचा साक्षीदार बनत आहे. हा महिना भगवान विष्णू (दामोदर) आणि माता तुळशीला समर्पित आहे, ज्यात केलेले जप, तप आणि दान यांचे फळ अनंत पटीने मिळते. 🌊🪔🙏

10 प्रमुख मुद्द्यांमध्ये कार्तिक स्नानारंभाचा भक्तिमय आणि विवेचनात्मक परिचय

1. कार्तिक मासाचे महत्त्व आणि आरंभ 🗓�
स्नानारंभ तारीख: ज्योतिषीय गणनेनुसार, कार्तिक स्नानाची सुरुवात 07 ऑक्टोबर 2025 (मंगळवार) रोजी शरद पौर्णिमेच्या समाप्तीनंतर होते, तर कार्तिक महिन्याची प्रतिपदा तिथी 08 ऑक्टोबरला आहे.

मासाचे महत्त्व: हा चातुर्मासाचा शेवटचा महिना असतो. अशी मान्यता आहे की या महिन्यात भगवान विष्णू पाण्यात वास करतात, ज्यामुळे जलस्रोतांची पवित्रता वाढते.

प्रतीक: पंचांग (तिथी) 📅, जल कलश (पवित्रता) 🏺

2. कार्तिक स्नानाचा अर्थ आणि विधी 💦
स्नानाची वेळ: कार्तिक स्नान सूर्योदयापूर्वी (ब्रह्म मुहूर्तावर) कोणत्याही पवित्र नदी, सरोवर किंवा कुंडात करण्याची प्रथा आहे. हे शक्य नसल्यास, घरीच पाण्यात गंगाजल मिसळून स्नान केले जाते.

विधी: स्नानानंतर सूर्यदेवाला अर्घ्य दिले जाते आणि त्यानंतर भगवान विष्णू आणि तुळशीची पूजा केली जाते. या काळात सात्विकता आणि संयम पाळणे आवश्यक आहे.

प्रतीक: नदी/घाट 🏞�, थंड पाण्याचे थेंब 💧

3. भगवान विष्णू (दामोदर) ची आराधना 👑
विशेष पूजा: कार्तिक महिना भगवान विष्णूला खूप प्रिय आहे. या महिन्यात देवाच्या दामोदर (ज्यांना यशोदा मातेने दोरीने बांधले होते) स्वरूपाची विशेष पूजा केली जाते.

फळ: कार्तिक महिन्यात भगवान विष्णूची पूजा आणि व्रत केल्याने सर्व पापांचा नाश होतो आणि मोक्ष मिळतो, असे मानले जाते.

उदाहरण: महाभारत काळात भीष्म पितामहांनी कार्तिक महिन्यातच बाणांच्या शय्येवर असताना भगवानचे ध्यान केले होते.

प्रतीक: शंख 🐚, चक्र 🌀

4. तुळशी पूजा आणि दीपदानाचे महात्म्य 🌿🪔
तुळशीचे महत्त्व: कार्तिक महिन्यात तुळशी मातेची पूजा करण्याचा विधी आहे. या महिन्यात तुळशीच्या रोपाखाली दीपदान करणे अत्यंत शुभ मानले जाते.

दीपदान: दीपक हे ज्ञान आणि प्रकाशाचे प्रतीक आहे, आणि याचे दान केल्याने अंधार आणि अज्ञान दूर होते. रोज संध्याकाळी तुळशीजवळ दिवा लावल्याने सुख-समृद्धी येते.

प्रतीक: तुळशीचे रोप 🪴, जळणारा दिवा 🔥

5. दीपदानाचे विविध प्रकार (Deepdaan) 🌌
ठिकाण: दीपदान नदी किंवा जलाशयात, पिंपळाच्या झाडाखाली, मंदिरात किंवा घराच्या दारात केले जाते.

लाभ: पद्म पुराणानुसार, दीपदान करणाऱ्याला केवळ धन आणि वैभव मिळत नाही, तर मृत्यूनंतर वैकुंठ लोकांत स्थान मिळते.

प्रतीक: तेलाचा दिवा 🪔, पुण्याची गाठडी 🎁

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.10.2025-मंगळवार.
===========================================