संत सेना महाराज-नामे तारिले अपार। महापापी दूराचार-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                        ------------

        संत सेना महाराज-

कडवे ३: जैसे मातेपाशी बाळ। सांगे जीवाचे सकळ ||
शब्दार्थ
जैसे
मातेपाशी
बाळ
सांगे
जीवाचे
सकळ

सरळ अर्थ:
ज्याप्रमाणे लहान मूल आपल्या आईजवळ जाऊन आपल्या मनातील सर्व दुःख, भीती, आनंद, इच्छा किंवा गुपिते मोकळेपणाने सांगते. (त्याचप्रमाणे नामस्मरणाने भक्त भगवंताजवळ मोकळा होतो.)

विस्तृत विवेचन:
हा शेवटचा चरण नामस्मरणाचा संबंधात्मक भावार्थ स्पष्ट करतो. नामस्मरण हे केवळ पापांचा नाश करणारे साधन नाही, तर ते भक्त आणि भगवंत यांच्यातील अत्यंत जिव्हाळ्याचे नाते आहे.

मातृ-पुत्र संबंधाचे महत्त्व: आई आणि बाळ यांचे नाते हे जगातले सर्वात सुरक्षित, निष्कपट आणि निःस्वार्थ नाते आहे. लहान बाळ आईजवळ काहीही लपवत नाही; ते निर्भयपणे, विश्वास ठेवून तिच्याजवळ आपले सर्व काही व्यक्त करते. बाळ आईला चांगले-वाईट सर्व काही सांगते, आणि आई त्याला स्वीकारते, सांत्वन करते व त्याचे दुःख दूर करते.

भक्तीभाव: संत सेना महाराज सांगतात की, नामस्मरण करताना भक्त त्याच निरागस आणि निःसंशय भावाने भगवंताशी जोडला जातो. विठोबा येथे त्या परम प्रेमळ मातेच्या भूमिकेत आहे. भक्ताला वाटते की, मी कितीही वाईट असलो, तरी भगवंत माझी आई आहे. मी माझ्या मनातील पाप, चिंता, इच्छा, दुःख सर्व काही त्याच्या नामातून व्यक्त करतो. नाम हे संवादाचे माध्यम बनते, ज्यामुळे भक्त भगवंताच्या कृपेच्या छायेत पूर्णपणे सुरक्षित होतो आणि त्याला परम शांती प्राप्त होते.

समारोप (Conclusion)
हा अभंग संत सेना महाराजांनी अत्यंत साध्या उपमांचा वापर करून नामस्मरणाचे तिहेरी महत्त्व सिद्ध केले आहे:

शुद्धीकरण (Purification): नाम हे महापाप्यांनाही उद्धार करणारे आणि पापांचे डोंगर जाळून टाकणारे आहे.

शक्ती (Power): नाम हे सर्वात मोठे आणि प्रभावी साधन आहे, जे कोणत्याही कर्मापेक्षा श्रेष्ठ आहे.

संबंध (Relation): नाम हे भगवंताशी माते-पुत्राच्या (वात्सल्य) नात्याने जोडणारे, प्रेमाचे आणि विश्वासाचे माध्यम आहे.

निष्कर्ष (Inference):

संत सेना महाराज त्यांच्या या अभंगातून वारकरी संप्रदायाचा मूळ गाभा सांगतात: नाम हेच अंतिम सत्य आहे.

कर्म, ज्ञान किंवा योग हे मार्ग कठीण आणि वेळखाऊ असू शकतात, परंतु विठ्ठलाचे नाम हे अत्यंत सोपे, सुलभ आणि तात्काळ परिणाम देणारे आहे.

फक्त मुखात भगवंताचे नाम असावे आणि अंतःकरणात त्याच्याबद्दलचा निष्कपट भाव असावा. असे झाल्यावर, भक्ताचे सर्व पाप नष्ट होते आणि तो भगवंताच्या कृपेचा आणि प्रेमाचा चिरंजीव वारसदार बनतो.

"म्हणून, जात-पात, चांगले-वाईट आचरण याचा विचार न करता, केवळ 'विठोबा' या नामाचा जप करा, कारण नामच या भवसागरातून तारणारे एकमेव साधन आहे."

वरील चरणामध्ये 'र' 'र', 'प' 'प', 'पा' 'पा' एकाच वर्गाची पुनरुक्ती होऊन अनुप्रास अलंकार किंवा 'बाळ' 'सकळ' अंत्य यमक जसा योजलेला आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-11.10.2025-शनिवार.
===========================================