श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक ५१-🧠💡 + 💪🎯 + 🚫🎁 ✨😇🙏💖

[Atul Kaviraje]

श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक ५१-

'कर्मजं बुद्धियुक्ता हि फलं त्यक्त्वा मनीषिणः ।
जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः पदं गच्छन्त्यनामयम् ॥'

मराठी अर्थ (Short Meaning) 📜

कर्मजं बुद्धियुक्ता हि फलं त्यक्त्वा मनीषिणः ।
मराठी अर्थ: समत्व-बुद्धीने युक्त झालेले (योगी) विद्वान पुरुष, कर्मांपासून उत्पन्न होणारे फळ (आसक्तीसह) सोडून देतात.

जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः पदं गच्छन्त्यनामयम् ॥
मराठी अर्थ: (त्यामुळे) ते जन्म-मरण रूपी बंधनातून पूर्णपणे मुक्त होतात आणि सर्व दुःखांपासून रहित (कल्याणकारी, निर्विकार) अशा परमपदाला प्राप्त होतात.

सारांश:

जो मनुष्य समबुद्धीने (कर्मयोगाने) कर्म करतो आणि त्याच्या फळाची आसक्ती सोडतो, तोच खरा ज्ञानी आहे. तो जन्म-मृत्यूच्या चक्रातून सुटतो आणि शाश्वत मोक्षाच्या (कल्याणकारी, रोगरहित) पदाला प्राप्त होतो.

दीर्घ मराठी कविता (७ कडवी, ४ ओळी, यमक सहित) 📝-

शीर्षक: कर्मयोगाचे रहस्य-

१. (पद १: बुद्धीची महती)
समबुद्धीचे महत्त्व जाणा, 🌿
जो बुद्धीयोग करील सदा ।
मनीषी तोच खरा ज्ञानी जना,
कर्म-फळाची न ठेवू कदा आसक्ती।

२. (पद २: फळाचा त्याग)
कर्मफळाची आस सोडूनि देती,
विरक्तीचे कवच धारण करती ।
नको मोह, नको कामना, नको प्रीती,
निष्काम कर्मे जीवन उन्नत करती ।

३. (पद ३: कर्माचे स्वरूप)
कर्म करणे हा धर्म आपला,
फळ देणे तो ईश्वराचा होय ।
कर्तव्य करावे निष्ठेने केला,
परिणामी मग आनंदच लाभे ।

४. (पद ४: जन्म-बंधनातून मुक्ती)
जन्म-मरणाच्या बंधनातून सुटती,
जन्म-चक्रातून मुक्त हे होती ।
बुद्धी योगाने आसक्तीला हारती,
नित्य मुक्तीचे मार्ग ते धरती ।

५. (पद ५: अनामय पद)
'अनामय' ते परमपद कल्याणी,
जेथे नाही दुःख, चिंता, रोग ।
शांत, निर्विकार, शाश्वत स्थानी,
तोच खरा मोक्षाचा योग ।

६. (पद ६: बुद्धी-योगाचे सार)
समत्व हाच बुद्धी-योगाचा गाभा,
यश-अपयश समान मानावे सारे ।
कर्म-बंधन मग कधी न शोभा,
जीवन होईल तेणे सुखद ।

७. (पद ७: अंतिम ध्येय)
अनामय पदाला जाणे हे ध्येय,
बुद्धी-योगाने साधना करा ।
या श्लोकातले रहस्य अमेय,
सत्य मार्गावर पुढे चला ।

प्रत्येक पदाचा मराठी अर्थ-

पद क्रमांक   मराठी अर्थ
१   मनुष्याने नेहमी समत्व-बुद्धीने युक्त असले पाहिजे. तोच खरा ज्ञानी (मनीषी) आहे. त्याने कर्माच्या फळाची कधीही आसक्ती बाळगू नये.

२   बुद्धीमान लोक कर्मफळाची इच्छा सोडून देतात आणि वैराग्याचे (विरक्तीचे) कवच धारण करतात. कोणत्याही मोहात, वासनेत किंवा फळाच्या लोभात न अडकता निष्काम कर्मे केल्याने जीवन उन्नत होते.

३   कर्म करणे हे आपले कर्तव्य आहे, पण त्याचे फळ देणारा तो ईश्वर आहे. आपण निष्ठापूर्वक आपले कर्तव्य पार पाडावे, कारण निष्काम कर्माच्या परिणामातून खरा आनंद मिळतो.

४   जे कर्मफळाची आसक्ती सोडतात, ते जन्म आणि मरणाच्या चक्रातून पूर्णपणे मुक्त होतात. ते बुद्धी-योगाच्या सहाय्याने आसक्तीवर विजय मिळवतात आणि कायमच्या मुक्तीचा मार्ग स्वीकारतात.

५   'अनामय' म्हणजे रोगरहित, दुःखरहित आणि कल्याणकारी असे परमपद. हे स्थान शांत, निर्विकार आणि शाश्वत आहे. तेथे पोहोचणे हाच खरा मोक्षयोग आहे.

६   सुख-दुःख, यश-अपयश या द्वंद्वांमध्ये समभाव ठेवणे हाच बुद्धी-योगाचा मुख्य सिद्धांत आहे. यामुळे कर्माचे बंधन कधीच अडवत नाही आणि जीवन सुखी होते.

७   सर्व दुःखांपासून मुक्त असणाऱ्या परमपदाला प्राप्त करणे हेच जीवनाचे अंतिम ध्येय आहे. यासाठी बुद्धी-योगाने साधना करणे महत्त्वाचे आहे. या श्लोकामध्ये जीवनाचे मोठे रहस्य दडलेले आहे. त्यानुसार सत्य मार्गावर पुढे चालत राहावे.

EMOJI सारांश 🌟
संकल्पना   EMOJI
बुद्धी/ज्ञान   🧠💡
कर्म   💪🎯
फळाचा त्याग   🚫🎁❌
मनीषी (ज्ञानी)   🧑�🎓🧘�♂️
जन्म-बंधन   ⛓️🔄👶☠️
मुक्ती   🕊�🔓
अनामय पद   ✨😇🙏💖
एकत्रित सारांश (Emoji Saranash):

🧠💡 + 💪🎯 + 🚫🎁 = मनीषी 🧘�♂️ ।
परिणामी ⛓️🔄 विनिर्मुक्ताः 🕊�🔓 आणि ✨😇🙏 पदं गच्छन्ति।

--अतुल परब
--दिनांक-16.10.2025-गुरुवार.
===========================================