📜 संत सेना महाराज अभंग — ‘संगतीचा महिमा’

[Atul Kaviraje]

📜 संत सेना महाराज अभंग — 'संगतीचा महिमा'
🔸 अभंग चरण:

हलकटासंगे तो हलकट बनला।
कोळसे नासिला शुभ्रवर्णे॥

✴️ अल्प अर्थ (Short Meaning):

वाईट व्यक्तींच्या संगतीत राहिल्यास चांगले लोकही वाईट बनतात, कारण कोळशाच्या सहवासात शुद्ध वस्तू देखील आपली स्वच्छता गमावतात. त्याचप्रमाणे, दुर्जनांच्या संगतीने चांगुलपणा नष्ट होतो.

🖋� कविता: 'संसर्गाची किमया'
१. कडवे — शुभ्रतेचा ठेवा

माणूस जन्मे, शुभ्रवर्णे 🤍 शुद्ध,
मनात नसे, कोणताही विरोध ।
बुद्धी निर्मळ, भाव निरागस,
ठेवा हा अनमोल, जपावा सदैव, खास ।।

📖 अर्थ: माणूस जन्मतः शुद्ध, निष्पाप आणि निर्मळ बुद्धीने जन्मतो. हे स्वभावगुण हे एक अमूल्य ठेवा आहेत आणि त्याचे जतन करणे आवश्यक असते.

२. कडवे — हलकट संगती

पण जेव्हा हो, संगती मिळे, हलकटांची 😈,
विकार, दूषणे, वाढती त्यांच्या मनाची ।
वाईट विचार, निंद्याची भाषा, वाटे सहज सोपी,
धीरेधीरे त्या व्यक्तीचे, सवय होते मापी ।।

📖 अर्थ: जर चांगली व्यक्ती हलकट (दुर्जन) व्यक्तींच्या संगतीत राहिली, तर तिच्या मनात वाईट विचार, निंदनीय वागणूक, आणि असभ्य भाषा येते, आणि ती त्याची सवय बनते.

३. कडवे — अदृश्य परिणाम

झाला सवंगडी, हलकट बनला 🤢 स्वतः,
तो गुण त्याचा, उतरला सहज चित्ता ।
काळ्या कोळशाचा ⚫ जसा स्पर्श वाटे,
तसे दुर्जनत्व, अंगामध्ये दाटे ।।

📖 अर्थ: जशी कोळशाची छाया वस्त्राला काळं करते, तशीच वाईट संगती व्यक्तीच्या मनात चुपचाप घुसते आणि तिचे दुर्जनत्व अंगी भिनते.

४. कडवे — कोळशाची उपमा

कोळसे नासिला 🔥 शुद्ध वस्तूची शोभा,
डाग तो न जाई, कितीही केली क्षोभा ।
शुभ्र कापूस, सहजच होई काळसर,
कसे जपणार, मग स्वतःचे ते वळसर (स्वच्छ मन) ।।

📖 अर्थ: कोळशाचा काळेपणा शुद्ध वस्तूंना कायमचा डाग लावतो. त्याचप्रमाणे, वाईट संगतीमुळे आपल्या मनाची शुभ्रता देखील नष्ट होते आणि पुन्हा ती मिळवणे कठीण होते.

५. कडवे — चारित्र्याचे मोल

चारित्र्याचे मोल, शुभ्र वस्त्रापरी 👕 जाणा,
एक डाग पुरे, नासावया त्याची गणना ।
नाव खराब, बदनामी होते, जगामध्ये एकदा,
कठीण असते, ती शुद्धता मिळवावया पुन्हा ।।

📖 अर्थ: चारित्र्य हे पांढऱ्या वस्त्रासारखे असते — एक लहानसा डाग (वाईट संगती) सुद्धा त्याची किंमत घालवतो. बदनामी झाल्यावर पुन्हा प्रतिष्ठा मिळवणे कठीण असते.

६. कडवे — सत्संगतीचा आधार

म्हणून सांगे, संत सेना 🙏 माऊली,
सत्संगतीची 🔆 निवड करा, टाळा दुर्जन पाऊली ।
देवाचे भजन, विठूचे नाम, हाच खरा आधार,
संतांच्या सोबत, जीवनाचा करा उद्धार ।।

📖 अर्थ: म्हणूनच संत सेना महाराज सांगतात की, दुर्जन संगती टाळा आणि सत्संग (सज्जनांची सोबत) निवडा. भगवंताचे भजन हेच आपले खरे रक्षण करते.

७. कडवे — शुद्ध बुद्धीचा प्रकाश

जेव्हा राहे, बुद्धीचा प्रकाश 💡 सतत,
तेव्हा कोळसा, नासू न शके, सत्य हे निश्चित ।
करावे चिंतन, नाम घ्यावे, नित्य ठेवावे ध्यान,
शुद्ध राहे मन, लाभे भगवंताचे ज्ञान ।।

📖 अर्थ: जर बुद्धीमध्ये ज्ञानाचा प्रकाश कायम असेल, तर कोणताही कोळसा (वाईट विचार, संगती) मनाला नासवू शकत नाही. ध्यान, नामस्मरणाने मन शुद्ध राहते आणि भगवंताचे खरे ज्ञान प्राप्त होते.

🔠 चिन्ह/प्रतीक सारांश (Symbols and Concepts Table):
संकल्पना (Concept)   मराठी पद (Phrase)   चिन्ह (Symbol/Emoji)
शुद्धता (Purity)   शुभ्रवर्णे, शुभ्र कापूस   🤍, 👚
वाईट व्यक्ती (Evil/Vile)   हलकटासंगे, हलकट बनला   😈, 🤢
दूषण / कोळसा (Contamination)   कोळसे, नासिला   ⚫, 🔥, 💣�
परिणाम / नुकसान (Consequence)   नासिला, नाव खराब   📉, 💔
सत्संग / उपाय (Solution)   संत सेना माऊली, सत्संगतीची निवड   🙏, 🔆
ध्येय / अंतिम अवस्था (Goal)   भगवंताचे ज्ञान, शुद्ध राहे मन   💡, 🕉�
✅ समारोप:

संत सेना महाराजांचा हा अभंग व कविता संगतीचे जीवनावर होणारे खोल परिणाम स्पष्ट करतो.
वाईट संगती हे अंतर्गत शुद्धतेवर मोठे संकट आहे.
आपली बुद्धी व चारित्र्य टिकवायचे असल्यास — सत्संग हाच उपाय.

--अतुल परब
--दिनांक-17.10.2025-शुक्रवार.
===========================================