📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक ५५-कविता 🕉️

[Atul Kaviraje]

📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक ५५-

प्रजहाति यदा कामान् सर्वान् पार्थ मनोगतान् ।
आत्मन्येवात्मना तुष्टः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते ॥ २‑५५॥

📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: श्लोक ५५ - दीर्घ मराठी कविता 🕉�
(A Long Marathi Poem with Rhyme, Rhythm, and Meaning)

🕯� कडवे १: प्रस्तावना आणि प्रश्न 🕯�
हे अर्जुना वीरा, ऐक गा धीरा, 🎯
काय आहे स्थितप्रज्ञाची खरी परी? 🤔
घन नभा सारखी स्थिरता ज्याची,
हा प्रश्न मनात उठतो सारखा. 💭

पदार्थ (Word Meanings):

वीरा = O brave one

धीरा = O patient one

स्थितप्रज्ञ = One of steady wisdom

परी = Definition, nature

घन नभा = Like the vast sky

स्थिरता = Stability

🌊 कडवे २: इच्छांचा वादळी समुद्र 🌊
मनोगत इच्छा, वासनांचे वादळ, 🌪�
सुखदुःखाचे हे अखंड चक्र फिरे. ☯️
कामना रूपी लाटा, मन डोलत सारखे,
हा संसार सागर खूपच विषम भरे. 🌊

पदार्थ (Word Meanings):

मनोगत = Originating in the mind

वासना = Desires

अखंड = Continuous

चक्र = Cycle

कामना = Desire

संसार सागर = The ocean of worldly life

🧘 कडवे ३: त्यागाची पहिली पायरी 🧘
प्रजहाति यदा कामान् - जेव्हा सोडितो सारा आस, ✋
मनातील सर्व कल्लोळ, सर्व हावभाव। 🧠
बाहेरच्या नाही, आतील इच्छांचा,
करतो त्याग, हा होय पहिला पाऊल। 👣

पदार्थ (Word Meanings):

प्रजहाति = Abandons

कामान् = Desires

आस = Longing

कल्लोळ = Turmoil

हावभाव = Passions

पाऊल = Step

😊 कडवे ४: आत्मतृप्तीचे शाश्वत सुख 😊
आत्मन्येवात्मना तुष्टः - आत्म्यामध्ये आत्म्याने तृप्त, ☀️
बाहेरच्या साधनांचा नाही लागत भास। 🙅♂️
स्वयंभू समाधानाचा झरा, हृदयी वाहतो,
निवांत आनंदाचा, हा अमृतासमान आस। 🍶

पदार्थ (Word Meanings):

आत्मनि = In the Self

तुष्टः = Satisfied

भास = Illusion, need

स्वयंभू = Self-born

निवांत = Peaceful

आस = Sip, taste (here, experience)

🕊� कडवे ५: स्थितप्रज्ञाची ओळख 🕊�
स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते - मग तो स्थितप्रज्ञ जाण, 🌳
वादळी वारे, त्याच्या शांततेस न हाण। 🌬�🍃
न दु:ख भेसूर, न सुखाचा उत्साह,
समतेच्या पात्राशी, तो होय सारखा। ⚖️

पदार्थ (Word Meanings):

स्थितप्रज्ञ = One of steady wisdom

उच्यते = Is said to be

भेसूर = Fearful

उत्साह = Excessive excitement

समता = Equanimity

पात्रा = Vessel, scale

🌅 कडवे ६: जीवन जगण्याची कला 🌅
बाहेर कर्माची धमाल, आत आत्म्याची शांती, 🎭🕉�
विश्वाची सेवा करी, परी राहे स्वतःमध्ये। 🤝🧘
इच्छारहित कर्मयोगी, हेच त्याचे खरे रहस्य,
जग हे रंगमंच, तो आहे एक नट जणु। 🎭

पदार्थ (Word Meanings):

धमाल = Activity, hustle

शांती = Peace

सेवा = Service

इच्छारहित = Without desire

कर्मयोगी = One who follows the path of selfless action

रंगमंच = Stage

नट = Actor

🙏 कडवे ७: समारोप आणि प्रार्थना 🙏
हे कृष्णा, तू सांगितली ही उंच गोष्ट, 🕊�
आम्हां सामान्यांना, ही किती दुरस्त? 😔
तरी दे बळ, ही वाट चालू यावी,
आत्मतृप्तीचे तत्व, हृदयी उमजो यावे। 💖

पदार्थ (Word Meanings):

उंच = Lofty, high

दुरस्त = Far away, difficult

बळ = Strength

वाट = Path

आत्मतृप्ती = Self-contentment

तत्व = Principle

🎯 Emoji सारांश (Emoji Summary) 🎯
🌪� → 🧠 → ✋ → 🧘 → ☀️ → 😊 → 🕊� → 🌳 → ⚖️ → 🎭 → 🙏

भावार्थ: मनाचे वादळ (🌪�) आणि इच्छा (🧠) सोडून (✋), आत्म्यातील समाधान (☀️) शोधून, मनुष्य शांत (😊) आणि स्थिर (🌳) बनतो. तो समतोल (⚖️) राखत जगाचे कर्म (🎭) करतो आणि अंतिम शांती (🕊�) प्राप्त करतो.

--अतुल परब
--दिनांक-20.10.2025-सोमवार.
===========================================