शिव आणि ब्रह्मांडाची निर्मिती 🔱:-1-

[Atul Kaviraje]

शिव आणि विश्वाचा प्रारंभ-
(शिव आणि विश्वाची निर्मिती)
शिव आणि विश्वाचा प्रारंभ-
(Shiva and the Creation of the Universe)
Shiva and Vishva start-

शिव आणि ब्रह्मांडाची निर्मिती 🔱:-

 एक भक्तिमय आणि विवेचनात्मक लेख
१. शिव: निराकार, अनादी आणि अनंत सत्ता

(Shiva: The Formless, Beginningless, and Endless Entity)

शिवाला भारतीय दर्शनात परम सत्य (Ultimate Reality) मानले जाते. ते सृष्टीपूर्वी देखील होते आणि विनाशानंतर देखील राहतील.

अखंड अस्तित्व:
शिव केवळ एक देव नाहीत, तर संपूर्ण ब्रह्मांडाचा आधार आहेत. उपनिषदांमध्ये त्यांचे वर्णन 'नेति नेति' (हेही नाही, तेही नाही) असे केले आहे, कारण त्यांची महती शब्दांपलीकडची आहे.

प्रतीक:
लिंगम 🕉�, हे शिवाच्या निराकार स्वरूपाचे प्रतीक आहे, जे दर्शवते की त्यांचा न आरंभ आहे, न अंत.

२. शिवाचे नटराज स्वरूप आणि कॉस्मिक नृत्य

(Shiva's Nataraja Form and Cosmic Dance)

शिवाचे नटराज स्वरूप केवळ नृत्य नाही, तर ब्रह्मांड चक्राचे (Cosmic Cycle) प्रतीक आहे – निर्मिती, पालन, संहार, तिरोभाव (माया) आणि अनुग्रह (कृपा) (Creation, Preservation, Destruction, Illusion, and Grace).

पंचकृत्य:
नटराजाच्या मूर्तीमध्ये त्यांची पाच कार्ये स्पष्ट होतात:
🥁 डमरू (निर्मिती),
✋ अभय मुद्रा असलेला हात (पालन),
🔥 अग्नी (संहार),
👣 पायांखालील अपस्मार राक्षस (अज्ञानाचा नाश),
🕉� उचललेला पाय (मुक्ती/कृपा)

ब्रह्मांडाची गती:
त्यांचे तांडव नृत्य दर्शवते की हे संपूर्ण ब्रह्मांड सतत गतीमध्ये आहे आणि या गतीचे संचालन शिवच करतात.

३. शून्यातून सृष्टीचा उदय

(Manifestation of Creation from Void)

सृष्टीची सुरुवात शिवाच्या 'शून्य' किंवा 'महाशून्य' अवस्थेपासून होते, ज्याला 'शिव तत्व' म्हणतात.

शक्तीचे जागरण:
जेव्हा शिव, जे शुद्ध चेतना (Pure Consciousness) आहेत, त्यांच्या आदि शक्तीला (आई पार्वती) जागृत करतात, तेव्हाच 'शून्यातून' 'निर्मितीची इच्छा' (Icha Shakti) जन्म घेते.

अर्धनारीश्वर:
हे स्वरूप ☯️ शिव आणि शक्तीच्या अतूट मिलनाचे प्रतीक आहे. शक्तीशिवाय शिव निष्क्रिय (शव) आहेत आणि शिवाशिवाय शक्ती चंचल (जड) आहे.

४. डमरूचा नाद: शब्द आणि ऊर्जेचा स्रोत

(The Sound of Damaru: Source of Sound and Energy)

शिवाच्या हातात असलेले डमरू 🕉� हे ब्रह्मांडाच्या मूळ कंपनाचा (Primordial Vibration) स्रोत मानले जाते.

नाद ब्रह्म:
डमरूचा आवाज 'नाद' आहे, जो 'शब्द ब्रह्म' (Sound as God) चे प्रतीक आहे. याच ध्वनीतून ओमकार ॐ (Omkar) ची उत्पत्ती झाली, ज्याला संपूर्ण सृष्टीचा मूळ मंत्र मानले जाते.

विज्ञानाशी साम्यता:
आधुनिक भौतिकशास्त्रामध्ये 'स्ट्रिंग थियरी' (String Theory) देखील कणांच्या कंपनाला ब्रह्मांडाचा आधार मानते, ज्याची तुलना शिवाच्या डमरूच्या ध्वनीशी करता येते.

५. त्रिदेव उत्पत्तीत शिवाचे स्थान

(Shiva's Place in the Origin of the Trinity)

शिव स्वतःला सृष्टीच्या कार्यात थेट समाविष्ट करत नाहीत, उलट ते ब्रह्मा (निर्मिती), विष्णू (पालन) आणि महेश (संहार) नावाच्या त्रिदेवांना जन्म देतात, जे त्यांचीच शक्ती आहेत.

आधारभूत चेतना:
शिव महादेव आहेत, याचा अर्थ देवांचे देव. ते त्या तिन्ही देवांना ऊर्जा आणि चेतना प्रदान करतात, ज्याशिवाय सृष्टीचे कार्य शक्य नाही.

उदाहरण:
जसे वीज (शिव) 💡 एक आहे, पण तीच पंखा (ब्रह्मा), बल्ब (विष्णू) आणि हीटर (महेश) यांना वेगवेगळे कार्य करण्याची शक्ती देते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-20.10.2025-सोमवार.
===========================================