हर्षद मेहता – २७ ऑक्टोबर १९३९-शेअर बाजाराचा आर्थिक गुंतवणूकदार.-1-👨‍💼 ➡️ 📈 ➡️

[Atul Kaviraje]

हर्षद मेहता – २७ ऑक्टोबर १९३९-भारतीय शेअर बाजाराचा प्रसिद्ध आर्थिक गुंतवणूकदार.-

📅 दिनांक: २७ ऑक्टोबर
📝 विषय: भारतीय शेअर बाजाराचा प्रसिद्ध आर्थिक गुंतवणूकदार - हर्षद मेहता

हर्षद मेहता: एक विवेचनपर दीर्घ लेख

🔍 माइंड मॅप चार्ट: हर्षद मेहता - एक प्रवास-

                  ┌─────────────────┐
                  │   हर्षद मेहता    │
                  │ (Big Bull)      │
                  └─────────────────┘
                          │
            ┌─────────────┼─────────────┐
            │             │             │
      ┌─────┴─────┐ ┌─────┴─────┐ ┌─────┴─────┐
      │  १. परिचय  │ │ २. सुरुवातीचे │ │ ३. शेअर बाजारात │
      │  (परिचय)   │ │  जीवन       │ │   प्रवेश      │
      └───────────┘ └───────────┘ └───────────┘
            │             │             │
      ┌─────┴─────┐ ┌─────┴─────┐ ┌─────┴─────┐
      │ ४. बिग बुलचा │ │ ५. घोटाळ्याची │ │ ६. घोटाळ्याचे │
      │   उदय      │ │   पार्श्वभूमी  │ │   स्वरूप      │
      └───────────┘ └───────────┘ └───────────┘
            │             │             │
      ┌─────┴─────┐ ┌─────┴─────┐ ┌─────┴─────┐
      │ ७. घोटाळा   │ │ ८. कायदेशीर │ │ ९. घोटाळ्याचे │
      │   उघडकीस   │ │   परिणाम    │ │   परिणाम     │
      └───────────┘ └───────────┘ └───────────┘
            │
      ┌─────┴─────┐
      │ १०. निष्कर्ष │
      └───────────┘

परिचय 👨�💼📈
हर्षद मेहता (२७ ऑक्टोबर १९३९ - ३१ डिसेंबर २००१) हे भारतीय शेअर बाजाराच्या इतिहासातील एक असे नाव आहे, ज्याने एका दशकाहून अधिक काळ कोट्यवधी भारतीयांना आकर्षित केले. 'बिग बुल' म्हणून ओळखले जाणारे मेहता हे शेअर बाजारातील एका सामान्य गुंतवणूकदारातून देशातील सर्वात मोठा आर्थिक गुंतवणूकदार बनले. त्यांची कथा म्हणजे एका झगमगत्या यशाची आणि त्यानंतर झालेल्या सर्वात मोठ्या आर्थिक घोटाळ्याची दुर्दैवी गाथा आहे. त्यांचा उदय हा भारतीय शेअर बाजाराच्या एका नवीन युगाची सुरुवात होती, जिथे सर्वसामान्यांसाठी शेअर बाजार केवळ श्रीमंतांसाठीच नव्हे, तर प्रत्येकासाठी संधींचा एक महासागर आहे, असा विश्वास निर्माण झाला. मात्र, १९९२ मध्ये उघडकीस आलेल्या त्यांच्या घोटाळ्याने देशाच्या आर्थिक व्यवस्थेची आणि कायद्याची मर्यादा सिद्ध केली.

मुख्य मुद्दे आणि विश्लेषण
१. सुरुवातीचे जीवन आणि शिक्षण 🏫

हर्षद मेहता यांचा जन्म गुजरातच्या राजकोट शहरात एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. त्यांनी आपले शालेय शिक्षण रायपूर, छत्तीसगड येथे पूर्ण केले. १९७६ मध्ये त्यांनी मुंबई विद्यापीठातून वाणिज्य शाखेत पदवी प्राप्त केली. शिक्षण पूर्ण झाल्यावर त्यांनी अनेक लहान-मोठ्या नोकऱ्या केल्या, जसे की सिमेंट विकणे. परंतु, त्यांचे मन नेहमीच शेअर बाजाराकडे आकर्षित होत होते.

२. शेअर बाजारात प्रवेश आणि संघर्ष 💼

१९८० च्या दशकात, हर्षद मेहता यांनी शेअर बाजारात 'जॉबर' म्हणून काम करण्यास सुरुवात केली. जॉबर म्हणजे शेअर खरेदी-विक्री करणाऱ्या दलालांना मदत करणारा व्यक्ती. त्यांनी कठोर परिश्रम, तीव्र निरीक्षणशक्ती आणि बाजाराची सखोल समज यातून स्वतःला सिद्ध केले. १९८४ मध्ये त्यांनी 'ग्रोमोर रिसर्च अँड ॲसेट मॅनेजमेंट' (Growmore Research and Asset Management) या नावाने आपली स्वतःची कंपनी सुरू केली.

३. 'बिग बुल'चा उदय 🐂

१९८५ ते १९९२ या काळात हर्षद मेहता यांची वाढ अभूतपूर्व होती. त्यांच्याकडे 'मनी कंट्रोल'ची ताकद होती. त्यांच्या एका कृतीने शेअरचे भाव वर किंवा खाली जाऊ लागले. त्यांच्या नेतृत्वाखालील गुंतवणूकदारांनी शेअर बाजाराला वेग दिला. त्यांच्या 'फंडामेंटली स्ट्रॉन्ग' (Fundamentally Strong) कंपन्यांच्या सिद्धांतावर अनेक गुंतवणूकदार विश्वास ठेवू लागले. त्यांनी केलेल्या गुंतवणुकीमुळे अनेक कंपन्यांचे शेअर्स गगनाला भिडले, ज्यामुळे त्यांना 'बिग बुल' असे टोपणनाव मिळाले.

४. घोटाळ्याची पार्श्वभूमी आणि BR/SGL चे जाळे 🕸�

१९९१-९२ मध्ये, भारतीय बँकिंग व्यवस्थेत एक मोठी कमतरता होती. बँकांना त्यांच्या सरकारी रोख्यांमध्ये (Government Securities) गुंतवणूक करणे बंधनकारक होते. यासाठी 'बँकर्स रिसिट' (BR) आणि 'सबसिडियरी जनरल लेजर' (SGL) या साधनांचा वापर केला जात होता. BR म्हणजे एक बँक दुसऱ्या बँकेला सरकारी रोख्यांच्या बदल्यात दिलेले प्रमाणपत्र. हर्षद मेहताने या कमतरतेचा फायदा घेतला.

इमोजी सारांश 📊💰
👨�💼 ➡️ 📈 ➡️ 🏦🤝 ➡️ 💰➡️ 💹💹 ➡️ 💥 ➡️ ⚖️➡️ 📉 ➡️ 🔐 ➡️ 💔 ➡️ 📜

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.10.2025-सोमवार. 
===========================================