📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-66-🌸 अशांत मनाचा वेध-🕉️👑💖

[Atul Kaviraje]

📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-66-

नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना।
न चाभावयतः शान्तिरशान्तस्य कुतः सुखम्।।66।।

🌸 अशांत मनाचा वेध-

(श्लोक ६६ वर आधारित मराठी कविता)

🧘 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २ : सांख्ययोग - श्लोक ६६

नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य न चायुक्तस्य भावना।
न चाभावयतः शान्तिरशान्तस्य कुतः सुखम्।। ६६।।

📜 मराठी कविता (७ कडवी)

१. (आरंभ)

ज्याचे मन नाही स्थिर, इंद्रियांत गुंतले सदा,
तया अयुक्तास कैसी, लाभावी स्थिर बुद्धा?
विचारांचे वारूळ, उठे चित्तात घोर,
सत्याची दिशा तया, लाभे ना कण भर!

अर्थ:
जो मनुष्य आपले मन स्थिर ठेवत नाही आणि
इंद्रिय-विषयांमध्ये सतत गुंतलेला असतो,
त्याला स्थिर आणि निश्चयात्मक बुद्धी कशी प्राप्त होईल?
त्याच्या मनात विचारांचे वादळ सतत उठत असते,
म्हणून त्याला सत्य काय आहे, याची दिशा मिळत नाही.

२. (बुद्धी आणि नियंत्रण)

नियंत्रण ज्याचे नाही, इंद्रियांवर किंचित ना,
तो अयुक्त म्हणावा, गीता ज्याला जाणा!
व्यभिचारी बुद्धी त्याची, क्षणाक्षणाला वळे,
योग्य निर्णय घेण्यास, तो नेहमीच चुकले!

अर्थ:
ज्याचे इंद्रियांवर किंचितही नियंत्रण नाही,
त्याला गीतेमध्ये 'अयुक्त' (योगात स्थिर नसलेला) म्हटले आहे.
अशा मनुष्याची बुद्धी स्थिर नसते — ती प्रत्येक क्षणाला बदलते.
म्हणून योग्य निर्णय घेताना तो नेहमीच चुकून जातो.

३. (भावनेचा अभाव)

भावनेचा ठाम अर्थ, आत्मचिंतन जाणा,
अयुक्तास हे चिंतन, लाभे कशाने म्हणा?
संसारात गुंतलेले, चित्त त्याचे पापी,
परमार्थाची ओढ, कधीच ना ठापी!

अर्थ:
'भावना' म्हणजे आत्मतत्त्वाचे चिंतन करणे किंवा
शुद्ध विचार ठेवणे, असे समजावे.
इंद्रिय-विषयांमध्ये गुंतलेल्या अयुक्त व्यक्तीला
हे आत्मचिंतन कसे प्राप्त होईल?

त्याचे मन संसारातील आसक्तींमध्ये अडकलेले असते,
म्हणून त्याला परमार्थ आणि ईश्वराविषयी ओढ वाटत नाही.

४. (शांतीचा स्रोत)

चित्तात आत्म्याची, धारणा नसे ज्याची,
शांतीची आस तया, दूर दूर असे!
इच्छांच्या फेऱ्यातून, कधीच ना सुटे,
अभावनात शांती, कधीच नाही भेटे!

अर्थ:
ज्याच्या मनात आत्मतत्त्वाचे चिंतन करण्याची वृत्ती नसते,
त्याच्यासाठी शांतीची आशा खूप दूर असते.
तो सतत इच्छांच्या आणि अपेक्षांच्या फेऱ्यात अडकलेला असतो.
आत्मचिंतनाचा अभाव असल्यामुळे त्याला
आंतरिक शांती कधीच प्राप्त होऊ शकत नाही.

५. (सुखाची व्याख्या)

अशांत ज्याचे मन, व्याकुळ ते झुरते,
त्या अशांतास सुख, कोठुनी मिळते?
जरी भोगी सर्व सुखे, संपत्तीचा भार,
अंतरी वणवा पेटे, शांतीचा आकार!

अर्थ:
ज्याचे मन अशांत आहे, ते सतत दुःखी राहते.
त्या अशांत मनुष्याला खरे सुख कुठून मिळणार?
जरी त्याने जगातले सर्व भोग आणि संपत्तीचा साठा केला,
तरी त्याच्या अंतःकरणात शांतीचा अभाव असल्यामुळे
दुःखाचा अग्नी पेटलेला असतो.

६. (उपदेश सार)

म्हणूनी 'युक्त' होणे, हाच खरा योग,
इंद्रियांना वश करणे, साधा हा उपभोग!
आत्म्याशी जुळवूनी, बुद्धी स्थिर करावी,
तेव्हाच शांतीची, फळे चाखावी!

अर्थ:
म्हणूनच, मन आणि इंद्रियांवर नियंत्रण ठेवून
'युक्त' (योगात स्थिर) होणे, हाच खरा योग आहे.
इंद्रियांना वश करणे हा आत्मिक साधनेचा भाग आहे.
जेव्हा आपण आपली बुद्धी आत्मतत्त्वाशी जोडून स्थिर करतो,
तेव्हाच आपल्याला खऱ्या शांतीचा अनुभव घेता येतो.

७. (भक्तीभाव)

हे कृष्णा! तुझ्या चरणी, अर्पण बुद्धी सारी,
मन माझे शांत ठेवी, मिटवी अंधारी झाडी!
शांतीचे सुख देई, हेच माझे मागणं,
तूच आधार आमुचा, तूच सारे जग णं!

अर्थ:
हे कृष्णा! मी माझी संपूर्ण बुद्धी तुझ्या चरणांवर अर्पण करतो.
माझे मन शांत ठेव आणि माझ्या मनातील अज्ञानाचा अंधार दूर कर.
मला शांतीचे खरे सुख दे, हीच माझी तुझ्याकडे प्रार्थना आहे.
तूच आमचा एकमेव आधार आहेस आणि तूच या संपूर्ण जगाचा निर्माता आहेस.

🖼� इमोजी सारांश (Emoji Saaransh)
चरण   विषय   इमोजी

१   अस्थिर बुद्धीचा अभाव   🧠❌🌪�
२   इंद्रिय नियंत्रण नसणे   🐒⚙️🚫
३   आत्मचिंतनाचा अभाव   🙏🧘�♀️💭❌
४   शांतीचा अभाव   🕊�💔😭
५   अशांततेमुळे सुख नाही   😌❓🔥🙅�♀️
६   उपाय: युक्त होणे   ✅🧘�♂️🔗💫
७   कृष्णाला प्रार्थना   🕉�👑💖🛐

--अतुल परब
--दिनांक-31.10.2025-शुक्रवार
===========================================