श्री विठ्ठल नवरोत्रारंभ (पंढरपूर) - भक्तवत्सल विठ्ठलाचा उत्सव-1-🧑‍🤝‍🧑, पंढरपू

[Atul Kaviraje]

श्री विठ्ठल नवरोत्रारंभ (पंढरपूर) - भक्तवत्सल विठ्ठलाचा उत्सव-

दिनांक: ३१ ऑक्टोबर, २०२५ (शुक्रवार) पर्व: कार्तिक शुक्ल नवमी (श्री विठ्ठल नवरोत्रारंभ) भाव: भक्तिमय, विवेचनात्मक, विस्तृत आणि दीर्घ लेख

🚩 प्रतीक/चिन्ह: विठ्ठल-रुक्मिणी 🧑�🤝�🧑, पंढरपूर मंदिर 🏛�, तुळशी माळ 📿, वारकरी ध्वज 🏳�, वीट 🧱

📜 विस्तृत आणि विवेचनात्मक लेख (Detailed and Analytical Article)
१. नवरोत्रारंभाचा परिचय आणि तिथीचे महत्त्व (Introduction and Significance) 🚩
'नवरोत्रारंभ' म्हणजे 'नवरात्राचा आरंभ'. पंढरपूर येथील श्री विठ्ठल-रुक्मिणी मंदिरात, अश्विन (शरद) नवरात्रीव्यतिरिक्त, कार्तिक शुक्ल पक्षातील नवमी पासून देवी रुक्मिणी आणि भगवान विठ्ठलासाठी एका विशेष नऊ दिवसीय उत्सवाची परंपरा आहे.

१.१. तिथीचा विशेष संदर्भ: ३१ ऑक्टोबर २०२५ (शुक्रवार) रोजी कार्तिक शुक्ल नवमी आहे. ही तिथी तशी 'अक्षय नवमी' किंवा 'आवळा नवमी'साठी प्रसिद्ध आहे, पण पंढरपुरात या काळात देवी-देवतांच्या विशेष शृंगार आणि अलंकरणाला सुरुवात होते.

१.२. उत्सवाचे स्वरूप: हा उत्सव मुख्यतः देवी रुक्मिणीला समर्पित असतो, ज्यामध्ये त्यांना वर्षभरात परिधान केले जाणारे विविध मौल्यवान आणि प्राचीन अलंकार चढवले जातात. (उदाहरण: रुक्मिणी देवीचा मुकुट 👑)

२. विठ्ठल-रुक्मिणी: प्रेम आणि भक्तीचे प्रतीक (Symbol of Love and Devotion) 💖
भगवान विठ्ठल (विष्णू) आणि रुक्मिणी (लक्ष्मी) यांचे युगल स्वरूप महाराष्ट्राच्या भक्ती परंपरेचे केंद्र आहे.

२.१. वारकरी संप्रदाय: विठ्ठल (पांडुरंग) वारकरी संप्रदायाचे मुख्य आराध्य दैवत आहेत, जो समता, भक्ती आणि नामस्मरणावर जोर देतो. (उदाहरण: ज्ञानोबा तुकाराम 🙏)

२.२. 'वीट' वर उभे असलेले देव: विठ्ठलांचे 'वीट' (विटा) वर उभे राहणे हे त्यांचे भक्त पुंडलिक यांच्यावरील प्रेम आणि संयमाचे प्रतीक आहे, कारण पुंडलिक आपल्या आई-वडिलांच्या सेवेत मग्न होते. (उदाहरण: वीट 🧱)

३. नवरोत्रारंभात विशेष शृंगार (Special Adornment during Navaratrarambha) ✨
नऊ दिवसांच्या या उत्सवात विठ्ठल आणि रुक्मिणी मातेला विशिष्ट आणि पुरातन अलंकार परिधान केले जातात.

३.१. पुरातन अलंकारांचे प्रदर्शन: या काळात, मंदिर समितीद्वारे देवी-देवतांना पारंपरिक अलंकार, जसे सोन्याचा मुकुट, मोहरांची माळ, चिंचपेटी, लक्ष्मीहार, तोडे, जोडवी इत्यादी परिधान केले जातात, ज्यांची कलाकुसर अद्भुत असते.

३.२. फुलांची सजावट: नवरात्र महोत्सवाच्या वेळी मंदिर देशी-विदेशी फुलांनी अत्यंत भव्यपणे सजवले जाते, ज्यामुळे संपूर्ण वातावरण स्वर्गीय भासते.

४. पंढरपूरची परंपरा आणि नित्य सेवा (Tradition and Daily Services of Pandharpur) 🏛�
पंढरपूर मंदिराच्या परंपरा महाराष्ट्राच्या संस्कृतीचा मूळ आधार आहेत.

४.१. नित्य पूजा आणि काकड आरती: या उत्सवाच्या काळात मंदिरात काकड आरती, नित्य पूजा, धूप आरती, महापूजा आणि शेज आरती यांसारखे धार्मिक विधी अधिक भक्तिभावाने केले जातात.

४.२. अभंग आणि कीर्तन: वारकरी भक्त संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम इत्यादी संतांनी रचलेले अभंग आणि कीर्तनाचे गायन मंदिर परिसरात करतात, ज्यामुळे भक्तीचे वातावरण निर्माण होते.

५. नवमी तिथीचे दुहेरी महत्त्व (Dual Significance of Navami Tithi) 🌟
३१ ऑक्टोबरला अक्षय नवमीसोबत विठ्ठल नवरोत्रारंभ असणे हा एक विशेष योग आहे.

५.१. अक्षय पुण्याचा संयोग: ही 'अक्षय नवमी' असल्याने, या दिवशी विठ्ठल-रुक्मिणीच्या दर्शनाने आणि पूजेने भक्तांना अक्षय पुण्य (कधीही नष्ट न होणारे पुण्य) प्राप्त होते.

५.२. माता रुक्मिणीची उपासना: रुक्मिणी माता साक्षात लक्ष्मीचे स्वरूप आहेत. या नवमीपासून त्यांची विशेष उपासना सुरू केल्यास समृद्धी आणि सौभाग्य प्राप्त होते. (उदाहरण: कलश 🏺)

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.10.2025-शुक्रवार.
===========================================