📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-67-कविता-🌬️➡️⛵️🌊👁️👂👃👅✋ +

[Atul Kaviraje]

📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-67-

इन्द्रियाणां हि चरतां यन्मनोऽनुविधीयते।
तदस्य हरति प्रज्ञां वायुर्नावमिवाम्भसि।।67।।

🙏 दीर्घ मराठी कविता - श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-६७ 🙏

🌊 मूळ श्लोक (Mool Shloka):
इन्द्रियाणां हि चरतां यन्मनोऽनुविधीयते। तदस्य हरति प्रज्ञां वायुर्नावमिवाम्भसि।।६७।।

🕊� Short Meaning (छोटा अर्थ):
ज्याप्रमाणे समुद्रातील नावेला वादळी वारा भरकटवून नेत असतो, त्याचप्रमाणे, विषयांमध्ये धावणाऱ्या कोणत्याही एका इंद्रियाच्या मागे जेव्हा मन लागते, तेव्हा ते मन त्या मनुष्याच्या बुद्धीचा (विवेकाचा) नाश करते.

भक्तिभावपूर्ण दीर्घ कविता (७ कडवी)

१. मन आणि इंद्रियांची धाव 🏃�♀️💨

इंद्रिये विषयांमध्ये, जेव्हा जेव्हा धावती,
रूप, रस, गंध, स्पर्श, शब्द पाहाती;
त्यांच्या मागे मन, हळूच मग जाते,
विवेक-बुद्धीची मग दिशाच हरवते.

पदार्थ:
इंद्रिये विषयांमध्ये: इंद्रिये बाह्य जगात भोगांसाठी फिरतात.
विवेक-बुद्धीची मग दिशाच हरवते: सारासार विचार करण्याची शक्ती नष्ट होते.

२. चित्ताची चंचलता आणि खेळ 🐒🎭

या चंचल चित्ताचा, हा मोठा खेळ,
एका भोगासाठी, बुद्धी करी मेळ;
सत्य काय, असत्य काय, त्याला ना जाणवे,
जेथे मन गुंतले, तिथेच ते रेंगावे.

पदार्थ:
चित्ताची चंचलता: मनाची अस्थिरता.
बुद्धी करी मेळ: बुद्धीला त्या भोगात गुंतवते.

३. समुद्रातील नावेचे रूपक ⛵️🌊

पहा जशी नौका, सागराच्या जलात,
दिशाहीन होते, वादळी वाऱ्यात;
कप्तान जरी कुशल, तरी तो ना झुके,
प्रचंड वायुमुळे, नाव दूर थुके.

पदार्थ:
सागराच्या जलात: संसारात, कर्मक्षेत्रात.
कप्तान जरी कुशल, तरी तो ना झुके: बुद्धी (कप्तान) स्थिर असली तरी आसक्तीमुळे ती प्रभावी ठरत नाही.

४. वारा नव्हे, आसक्तीचा जोर 🌬�💔

तो वारा नव्हे, ती आसक्ती जाणा,
जी बुद्धीला करते, क्षणार्धात दिवाणा;
एकच विषय जर, मनाला लंपट करी,
मग 'मी कोण?' हा बोध, तेथून पळतो हरी.

पदार्थ:
आसक्ती जाणा: विषय-भोगांची इच्छा हीच वादळी वाऱ्यासारखी आहे.
लंपट करी: विषयात पूर्णपणे गुंतवते.

५. हरवलेली 'प्रज्ञा' आणि विवेक 😵�💫❓

जेव्हा मन होते, इंद्रियांचे सेवक,
तेव्हा मनुष्य गमावे, सारासार विवेक;
धर्माधर्म-ज्ञान मग फिके पडे,
बुद्धीचे हरण होता, मार्ग चुके पुढचा कडे.

पदार्थ:
मन होते इंद्रियांचे सेवक: मन इंद्रियांच्या इच्छेनुसार वागते.
मार्ग चुके पुढचा कडे: जीवनातील अंतिम ध्येय (कल्याण) चुकते.

६. धोक्याची सूचना कृष्णाची 🔔📢

म्हणूनच कृष्णाने, दिधला हा इशारा,
मनाला बांधा रे, करा हा किनारा;
एकाही भोगातून, जर मन भ्रष्टले,
ते स्थिर प्रज्ञेचे, सूत्र तुटून सटले.

पदार्थ:
दिधला हा इशारा: भगवान श्रीकृष्णाने दिलेला महत्त्वाचा उपदेश.
किनारा: मनाला नियंत्रित करून स्थिर करणे.

७. भक्तीचा आधार आणि निष्कर्ष 🙏🧘

साधका, तूच हो, या मनाचा नियंता,
तुझ्याच हाती आहे, जीवनाची पुनर्स्था;
विषयांचे आकर्षण, जिंकावे हृदयाने,
तेव्हाच प्रज्ञा राहे, आत्म्याच्या समर्थाने!

पदार्थ:
मनाचा नियंता: मनाला नियंत्रित करणारा स्वामी.
आत्म्याच्या समर्थाने: आत्म्याच्या बळावर, आत्मज्ञानाने.
EMOJI सारांश (Emoji Saransh)
मूळ विषय: इंद्रिय आणि मन यांचा धोका 👁�👂👃👅✋ + ❤️ = ⚠️

मनाची अवस्था: मन विषयांच्या मागे धावणे 🏃�♂️💨

उपमा (उदाहरण): वादळी वारा नावेला भरकटवतो 🌬�➡️⛵️🌊

परिणाम: बुद्धीचा नाश (विवेक गमावणे) 🧠💥❌

अंतिम संदेश: मनावर नियंत्रण ठेवा! 👑🧘�♂️

--अतुल परब
--दिनांक-01.11.2025-शनिवार.
===========================================