कबीर दास-- गुरु गोविन्द दोनों खड़े, काके लागूं पाँय-'मार्गदर्शक गुरु'

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

गुरु गोविन्द दोनों खड़े, काके लागूं पाँय।
बलिहारी गुरु आपनो, गोविंद दियो बताय॥४॥

🌟 संत कबीर – गुरु गोविंद (गुरु महिमा) 🌟
मूळ दोहा :

गुरु गोविन्द दोनों खड़े, काके लागूं पाँय।
बलिहारी गुरु आपनो, गोविंद दियो बताय॥४॥

छोटा अर्थ (Short Meaning)

समोर गुरु आणि साक्षात परमेश्वर (गोविंद) उभे असताना,
आधी कोणाच्या चरणांना वंदन करावे?
मी त्या गुरुवर स्वतःला समर्पित करतो,
कारण त्यांनीच मला देवापर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग दाखवला.

🌹 दीर्घ मराठी कविता (भक्तिभाव पूर्ण) – 'मार्गदर्शक गुरु'

कडवे १ : दुविधा आणि प्रश्न (The Dilemma and the Question)

गुरु आणि गोविंद, दोघे समोर उभे,
(माझे गुरु आणि देव (गोविंद), दोघे एकाच वेळी माझ्यासमोर उपस्थित आहेत,)
👑 परमेश्वर आणि ज्ञान, आज इथे जुळले।
(परमेश्वर (अंतिम सत्य) आणि गुरु (ते ज्ञान देणारे) आज एकत्र आलेले आहेत.)

काके लागूं पाँय, प्रश्न हा मनात,
(मी कोणाच्या चरणांना आधी स्पर्श करून वंदन करू, हा प्रश्न माझ्या मनात येतो,)
कोणाचे स्थान आधी, या भक्तीच्या नात्यात।
(भक्ती आणि आदर या नात्यात कोणाला प्रथम स्थान द्यावे.)

कडवे २ : देवाचे आणि गुरुचे स्थान (The Place of God and Guru)

देवता महान, तो सृष्टीचा कर्ता,
(देव हा अत्यंत महान आहे, तो या संपूर्ण जगाचा निर्माता आहे,)
🌎 सर्वशक्तिमान, तोच भाग्यदाता।
(तो सर्वशक्तीमान आहे आणि आपल्या सर्वांना सुख-दुःख देणारा आहे.)

परी गुरु ज्ञान देई, करी अज्ञान दूर,
(परंतु गुरु हे मला ज्ञान देतात आणि माझ्या मनातील अंधार दूर करतात,)
कोण आहे श्रेष्ठ, या विचारात चूर।
(या दोघांपैकी कोण अधिक महान आहे, याच विचारात मी मग्न झालो आहे.)

कडवे ३ : बलिहारी गुरुला (Dedication to the Guru)

बलिहारी गुरु, मी तुम्हांस वंदन करी,
(मी स्वतःला माझ्या गुरुवर समर्पित करतो आणि त्यांना प्रथम वंदन करतो,)
चरणकमलांत ठेवीन ही शिरी।
(मी माझे मस्तक त्यांच्या पवित्र चरणांवर ठेवीन.)

🙏 तुम्हालाच पहिले, हे माझे सत्य,
(माझा पहिला आदर आणि वंदन तुम्हालाच आहे, हे माझे अंतिम सत्य आहे,)
देवता असूनही तुम्हीच मुख्य।
(देव समोर उभे असतानाही मी तुम्हालाच श्रेष्ठ मानतो.)

कडवे ४ : गुरुचे निर्णायक कारण (The Decisive Reason for Guru's Supremacy)

गोविंद दियो बताय, हेच मुख्य कारण,
(गोविंद म्हणजे देव कसा प्राप्त होतो, हे तुम्हीच सांगितलेत, हेच गुरुला श्रेष्ठ मानण्याचे मुख्य कारण आहे,)
मार्ग दाखविला, झाले मी पावन।
(तुम्हीच मला देवाकडे जाण्याचा मार्ग दाखवला, म्हणून मी धन्य झालो, पवित्र झालो.)

🔍 अंधारलेल्या वाटेवर तुम्हीच आधार,
(माझ्या अज्ञानरूपी अंधाऱ्या मार्गावर तुम्हीच माझ्यासाठी आधार बनलात,)
तुम्हीच दाखविले देव-रूपाचे सार।
(देवाचे खरे स्वरूप आणि त्याची ओळख तुम्हीच करून दिली.)

कडवे ५ : गुरु म्हणजे ज्ञानाचा दिवा (Guru is the Lamp of Knowledge)

ज्ञानरूपी ज्योत, गुरुंनीच लावली,
(ज्ञानाची ज्योत माझ्या मनात गुरुंनीच प्रज्वलित केली,)
💡 अज्ञानाची निशा तेणे दूर पळाली।
(त्यामुळे माझ्या मनातील अज्ञानाची रात्र दूर पळून गेली.)

देव आहे चराचरात, हे तुम्हीच शिकविले,
(ईश्वर सर्वत्र भरलेला आहे, हे सत्य तुम्हीच माझ्या मनावर बिंबविले,)
म्हणोनी पहिले पाऊल, तुम्हांस वाहिले।
(म्हणूनच वंदनाची पहिली पायरी मी तुम्हाला अर्पण केली.)

कडवे ६ : देव आणि दुवा (God and the Link)

समुद्रापरी देव, गुरु माझी नाव,
(ईश्वर हा अथांग समुद्राप्रमाणे आहे आणि गुरु माझी त्यातून पैल पार नेणारी नाव आहेत,)
गंतव्यस्थानी नेई, त्यांचा प्रेमभाव।
(त्यांच्या निस्वार्थ प्रेमामुळे मी माझ्या अंतिम ध्येयापर्यंत पोहोचतो.)

नाविक नसता, बुडता भवसागर,
(जर नावाडी (गुरु) नसता, तर मी या संसारसागरात बुडून गेलो असतो,)
🚩 गुरुंचे उपकार, न येती विस्तारा।
(गुरुंनी केलेले उपकार शब्दांत व्यक्त करता येत नाहीत, ते अमूल्य आहेत.)

कडवे ७ : भक्तीमय समर्पण (Devotional Surrender)

गुरुवीण मुक्ती नाही, हेच सत्य जाणा,
(गुरुंच्या मार्गदर्शनाशिवाय मोक्ष किंवा परम शांती प्राप्त होत नाही, हेच अंतिम सत्य आहे,)
भक्तीचा मार्ग, त्यांनीच तो आणा।
(खरा भक्तीचा रस्ता त्यांनीच जगासमोर आणला.)

🌹 गोविंद कृपा करी, गुरुंचा आदर,
(देव स्वतः कृपा करतो, तेव्हा तो गुरुंचा आदर करतो,)
कबीर म्हणे, गुरुची महती अपार।
(संत कबीर म्हणतात, गुरुंचे महत्त्व शब्दातीत आणि अमर्याद आहे.)

💠 Emoji सारांश (Emoji Summary)
श्लोक भाग   शब्दार्थ   भावार्थ (महत्त्व)   Emoji सार

गुरु गोविन्द दोनों खड़े   गुरु आणि देव एकाच वेळी उभे   निर्णय घेण्याची स्थिती   🧍🧍
काके लागूं पाँय   कोणाच्या चरणांना वंदन करू?   आदराचा क्रम निश्चित करणे   ❓👣
बलिहारी गुरु आपनो   मी गुरुवर समर्पित   गुरुला प्रथम वंदन   🙇�♂️🥇
गोविंद दियो बताय   गुरुंनीच देवाचा मार्ग दाखवला   गुरु हेच अंतिम माध्यम   ➡️GOD

✨ समाप्त ✨
"गुरु म्हणजे प्रकाश — जो आपल्याला स्वतःकडे आणि देवाकडे नेतो." 🙏

--अतुल परब
--दिनांक-02.11.2025-रविवार.
===========================================