संत सेना महाराज-सेना न्हावी भक्त भला। तेणे देव भुलविला-2-

[Atul Kaviraje]

                        "संत चरित्र"
                       ------------

        संत सेना महाराज-

कडवे ४:
काखे घेऊनि धोकटी। गेला राजियाचे भेटी॥ ४॥

अर्थ: (सेना महाराजांचे रूप घेतलेला विठ्ठल) आपल्या काखेत (बगलेत) न्हावीची साधने (धोकटी-हजामतीची पेटी) घेऊन राजाच्या भेटीला गेला.

विवेचन: देवाने साक्षात सेना महाराजांची वेशभूषा, साधने स्वीकारली. विठ्ठलाने राजाच्या राजवाड्यात प्रवेश केला आणि भक्ताचे कर्म (न्हावीचे काम) स्वतः स्वीकारले. 'धोकटी' हे प्रतीक आहे की, देवाने भक्ताच्या कर्माचा (व्यवसायाचा) भार आपल्या शिरावर घेतला.

कडवे ५:
आपुले हात भार घाली। राजियाची सेवा केली॥ ५ ॥

अर्थ: (विठ्ठलाने) आपले (देवाचे) हात त्या कामाच्या भारावर लावले आणि स्वतः राजाची सेवा केली.

विवेचन: या ओळी भक्ती आणि कर्माचा मेळ दर्शवतात. ज्या हातांनी भक्तांना अभय दिला, त्याच देवाच्या हातांनी राजाची सेवा केली. सेनेतत्त्व महत्त्वाचे आहे. विठ्ठलाने राजाच्या सेवेला महत्त्व देऊन भक्ताचे कर्तव्य पूर्ण केले. ही सेवा केवळ शारीरिक नव्हती, तर त्यात देवाने आपल्या भक्तीचा 'भार' (अधिकार) घातला होता.

कडवे ६:
विसर तो पडला रामा। काय करू मेघश्यामा ॥६॥

अर्थ: (अखेर राजाच्या सेवेत काहीतरी अपूर्व घडल्यामुळे) 'रामा' (विठ्ठला) चा विसर पडला. (हा विसर पडल्यावर सेना महाराज पश्चात्ताप करत म्हणतात) हे मेघश्यामा (कृष्ण/विठ्ठला), आता मी काय करू?

विवेचन: हा कडवा दोन अर्थांनी महत्त्वाचा आहे:

पहिला अर्थ: राजाची सेवा इतकी विलक्षण झाली की राजाला विठ्ठलाच्या अस्तित्वाचा विसर पडला.

दुसरा (अधिक प्रचलित) अर्थ: जेव्हा विठ्ठलाची पूजा आटोपून सेना महाराज राजाकडे आले, तेव्हा त्यांना आठवले की, 'अरे, मी तर उशिरा आलो. मी माझ्या राम-नामाच्या भक्तीत रमलो, पण राजाच्या आज्ञेचा विसर पडला.' या कृत्याबद्दल ते पश्चात्ताप व्यक्त करतात.

कडवे ७:
राजा अनियांत पाहे। चतुर्भूज उभा राहे॥ ७॥

अर्थ: राजाने (सेना न्हावीच्या सेवेच्या मोबदल्यात काही देण्यासाठी) अनियंत्रित (अंतिम) नजरेने पाहिले असता, तिथे साक्षात विठ्ठल चतुर्भुज (चार हातांनी युक्त) रूपात उभा राहिला!

विवेचन: सेवा करून जेव्हा विठ्ठल राजाकडून निघाला, तेव्हा जाताना त्याने राजाला साक्षात्कार दिला. राजाला क्षणभर सेना न्हावीच्या रूपात साक्षात चतुर्भुज विठ्ठल दिसला. हा देवाच्या 'चमत्कारा'चा पुरावा आहे, ज्यामुळे राजाला खात्री झाली की, ही सामान्य सेवा नव्हती, तर दैवी लीला होती.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.11.2025-सोमवार.
===========================================