कबीर दास-बलिहारी गुरु आपनो, घड़ी-घड़ी सौ सौ बार॥५॥-1-

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

कबीर दास जी के दोहे आज के समय में भी बहुत ज्ञानवर्धक है, जिनमें भक्ति की प्रधानता स्पष्ट रूप से दृष्टिगत होती है। परंतु कबीर दास जी ने इन दोहों की रचना तत्कालीन समाज के उत्थान के लिए किया था।

बलिहारी गुरु आपनो, घड़ी-घड़ी सौ सौ बार।
मानुष से देवत किया करत न लागी बार॥५॥

भावार्थ- कबीर दास जी इस दोहे में गुरु महिमा बताते हुए कहते हैं, मैं जीवन का प्रत्येक क्षण गुरु पर सैकड़ों बार न्यौछावर करता हूँ, क्यूंकि उनकी कृपा से बिना विलम्ब मुझे मनुष्य से देवता बना दिया।

🙏 कबीर दास जी के दोहे: सखोल भावार्थ 🙏
🌺 दोहा क्रमांक ५: गुरू महिमा 🌺
दोहा:

बलिहारी गुरु आपनो, घड़ी-घड़ी सौ सौ बार। मानुष से देवत किया, करत न लागी बार॥५॥

कबीर दास जींच्या या दोह्यात, त्यांनी सद्गुरूंच्या असीम कृपेचे आणि महनीय कार्याचे वर्णन केले आहे. सद्गुरूंच्या एका क्षणाच्या कृपेने सामान्य मनुष्याचे जीवन कसे अलौकिक आणि महान बनते, याचे हे सुंदर उदाहरण आहे.

१. आरंभ (Introduction)
संत कबीर दास जी हे निर्गुण भक्ती परंपरेतील एक महान संत आणि समाजसुधारक होते. त्यांचे दोहे केवळ भक्तीचा संदेश देत नाहीत, तर तत्कालीन समाजातील अंधश्रद्धा, कर्मकांड आणि विषमतेवर कठोर टीका करून मानवधर्माचे महत्त्व सांगतात. प्रस्तुत दोहा 'गुरू महिमे'ला समर्पित आहे. गुरु हेच ईश्वरापर्यंत पोहोचण्याचे एकमेव साधन आहे, असे कबीरांचे मत होते. या दोह्यात त्यांनी गुरूंच्या त्या कार्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त केली आहे, ज्यामुळे मनुष्याचा उद्धार होतो.

२. प्रत्येक ओळीचा अर्थ (Pratyek OLICHA Arth)
ओळ १: बलिहारी गुरु आपनो, घड़ी-घड़ी सौ सौ बार।
बलिहारी: न्योछावर होणे, समर्पित होणे, वंदन करणे.

गुरु आपनो: माझे सद्गुरू.

घड़ी-घड़ी: प्रत्येक क्षणाला, वारंवार.

सौ सौ बार: शेकडो वेळा, असंख्य वेळा.

अर्थ: कबीर दास जी म्हणतात की, मी माझ्या सद्गुरूवर प्रत्येक क्षणाला, दिवसातून शेकडो आणि हजारो वेळा न्योछावर (समर्पित) होतो.

ओळ २: मानुष से देवत किया करत न लागी बार॥
मानुष से देवत किया: सामान्य मनुष्याला देवत्वाची प्राप्ती करून दिली (म्हणजेच, अज्ञानातून मुक्त करून ज्ञानाचा आणि महानतेचा मार्ग दाखवला).

करत न लागी बार: हे कार्य करण्यासाठी त्यांना (गुरूना) क्षणभरही वेळ लागला नाही, म्हणजेच अतिशय त्वरित केले.

अर्थ: कारण त्या गुरूंनी एका सामान्य मनुष्याला (अज्ञानी जिवाला) देवत्व (महानता/मुक्ती/आत्मज्ञान) प्राप्त करून दिले आणि असे करण्यासाठी त्यांना बिलकुलही वेळ लागला नाही.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.11.2025-सोमवार.
===========================================