📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-70-॥ आत्मशांतीचा सागर ॥🕊️😊🧘

[Atul Kaviraje]

📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-70-

आपूर्यमाणमचलप्रतिष्ठं समुद्रमापः प्रविशन्ति यद्वत्।
तद्वत्कामा यं प्रविशन्ति सर्वे स शान्तिमाप्नोति न कामकामी।।70।।

🌊 आत्मशांतीचा सागर: गीता श्लोक ७० वर आधारित कविता 🧘📜

मूळ श्लोक:
आपूर्यमाणमचलप्रतिष्ठं समुद्रमापः प्रविशन्ति यद्वत्।
तद्वत्कामा यं प्रविशन्ति सर्वे स शान्तिमाप्नोति न कामकामी।।७०।।

॥ आत्मशांतीचा सागर ॥

१. आरंभ पद (Introduction) 🌅

ज्यापरी तो अथांग सागर, सदैव भरलेला;
स्थिर शांत, असे त्याच्या मनी, अचल तो प्रतिष्ठित।
कितीही नद्या येऊन मिळोत, सीमा न ओलांडतो;
शांत सागर तसा, योगी मनी स्थिर राहतो।

(अर्थ: ज्याप्रमाणे अथांग, पाण्याने परिपूर्ण आणि स्थिर असलेला समुद्र नद्यांचे पाणी येऊन मिळाले तरी आपली मर्यादा ओलांडत नाही.)

२. उपमा पद (Analogy) 💧

नदीचे पाणी जैसे, सागरात विलीन होते;
वेगवेगळ्या इच्छांचे पाणी, तैसे मनात शिरते।
कामनांचे प्रवाह सारे, नित्य वाहत येती;
पण आत्मतृप्त योगी, कधीच न विचलित होती।

(अर्थ: त्याचप्रमाणे अनेक कामनांचे प्रवाह (इच्छा) योगी पुरुषाच्या मनात प्रवेश करतात, पण तो विचलित होत नाही.)

३. स्थितप्रज्ञ पद (The Stable Mind) 🏞�

नद्यांच्या येण्याने जसा, सागर न फुगून जातो;
तसा योगी कामनांनी, हर्ष-शोक न दाखवितो।
तृष्णा नाही, अभाव नाही, तो परिपूर्ण असतो;
येणाऱ्या-जाणाऱ्या इच्छांवर, तो निग्रह ठेवतो।

(अर्थ: समुद्राला जसे अधिक पाण्याची गरज नसते, तो तृप्त असतो, तसाच स्थितप्रज्ञ पुरुष आत्मज्ञानाने परिपूर्ण असतो.)

४. कामनांचे स्वरूप पद (Nature of Desires) 🌪�

कामकामी जीव तसा, इच्छेमागे धावतो;
एक पूर्ण होताच, दुसरीसाठी तो तडफडतो।
जसा वाळवंटी मृग तो, पाण्याची आशा धरतो;
तसा कामनांच्या जाळात, तो अशांत फिरतो।

(अर्थ: याउलट, जो मनुष्य कामनांच्या अधीन असतो, तो एका इच्छेच्या पूर्तीसाठी सतत धावपळ करतो.)

५. शांतीचे रहस्य पद (Secret to Peace) 🕊�

शांतता मिळे त्याला, जो समुद्र बनला आहे;
विकारांच्या लाटांनी, ज्याचे मन डोलत नाहीये।
इच्छा येतात, त्या जातात, पण तो अलिप्त राहे;
तोच केवळ परम शांतीचा अनुभव पाहतो।

(अर्थ: जो पुरुष कामनांना स्वतःत सामावून घेतो आणि विकाररहित राहतो, त्यालाच परम शांती मिळते.)

६. भेद पद (The Difference) ⚖️

कामकामी अशांत राहे, शांती त्याला न मिळे;
कारण त्याचे सुख असते, बाह्य वस्तूंच्या बळावर चाले।
योगी शांतीत रमतो, आतला आनंद जाणतो;
म्हणूनच 'तो' परमसुखाचा, अधिकारी बनतो।

(अर्थ: केवळ कामनांची इच्छा करणारा (कामकामी) मनुष्य शांती मिळवू शकत नाही, कारण तो बाह्य सुखांवर अवलंबून असतो.)

७. समारोप पद (Conclusion/Bhakti) 🙏

हे भगवंता! आम्हांलाही, ऐसी स्थितप्रज्ञा देई;
मनाचे सागर होऊ, मर्यादा न सोडू काही।
सगळ्या इच्छा, सगळ्या मोह, येऊन जातील माघारी;
तुझ्याच चरणी शांती मिळे, भक्ती माझी खरी।

(अर्थ: या श्लोकाचा आशय आत्मसात करून, आम्हाला आत्मनिष्ठ आणि स्थिर राहण्याची प्रेरणा मिळो.)

🌊 Emoji सारांश (Emoji Saransh)
संकल्पना (Concept)   मराठी अर्थ (Marathi Meaning)   Emoji

समुद्र   अचल प्रतिष्ठा, परिपूर्णता   🌊⚓️
आपः / कामना   नद्या / इच्छा, प्रवाह   💧➡️
स्थितप्रज्ञ   योगी, स्थिर बुद्धीचा पुरुष   🧘�♂️💎
शांती   परम आनंद, समाधान   🕊�😊
कामकामी   इच्छेमागे धावणारा, अशांत   🏃�♂️🔥

🪷 एकूण सारांश:

योगी (🧘�♂️) हा परिपूर्ण समुद्रासारखा (🌊) असतो,
ज्यात इच्छारूपी नद्या (💧➡️) येतात,
पण त्याला विचलित (❌) करत नाहीत,
म्हणून तो शांती (🕊�) प्राप्त करतो, कामकामी (🏃�♂️) नव्हे।

--अतुल परब
--दिनांक-04.11.2025-मंगळवार.
===========================================