1966 - ब्लॅक पँथर पार्टीची स्थापना-1-✊🏾 (शक्ती), 🛡️ (संरक्षण), 📜 (कार्यक्रम)

[Atul Kaviraje]

1966 - The Founding of the Black Panther Party

The Black Panther Party, a revolutionary socialist organization, was founded in the United States by Huey P. Newton and Bobby Seale.

1966 - ब्लॅक पँथर पार्टीची स्थापना-

अमेरिका मध्ये ह्युए पी. न्यूटन आणि बॉबी सील यांनी ब्लॅक पँथर पार्टीची स्थापना केली, जी एक क्रांतिकारी समाजवादी संघटना होती.

ब्लॅक पँथर पार्टीची स्थापना: १९६६ मधील क्रांतीची गर्जना
दिनांक: ०४ नोव्हेंबर, १९६६ (स्थापनेचा कालावधी)
संस्थापक: ह्युए पी. न्यूटन आणि बॉबी सील
संस्थेचा सारांश (Emoji Saransh): ✊🏾 (शक्ती), 🛡� (संरक्षण), 📜 (कार्यक्रम), 🥣 (सेवा), 🔥 (क्रांती).
ग्रेड स्तर: महाविद्यालयीन/अभ्यासपूर्ण (Academic/Analytical)

१. परिचय (Introduction)
१९६० च्या दशकातील अमेरिकेतील नागरिकांच्या हक्कांच्या चळवळीत ब्लॅक पँथर पार्टी (Black Panther Party - BPP) ही एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि वादग्रस्त संघटना होती. ०४ नोव्हेंबर, १९६६ रोजी कॅलिफोर्नियातील ओकलँड येथे ह्युए पी. न्यूटन (Huey P. Newton) आणि बॉबी सील (Bobby Seale) यांनी 'ब्लॅक पँथर पार्टी फॉर सेल्फ-डिफेन्स' (Black Panther Party for Self-Defense) या नावाने या क्रांतिकारी समाजवादी संघटनेची स्थापना केली. शांततामय मार्गाने होणाऱ्या सुधारणांविरुद्ध, या पार्टीने आत्म-संरक्षणाचा (Self-Defense) मार्ग स्वीकारला आणि आफ्रिकन-अमेरिकन समुदायाला जातीय दडपशाही आणि पोलिसांच्या क्रूरतेपासून वाचवण्यासाठी एक नवी वळण दिले. BPP ने सामाजिक सेवा (Survival Programs) आणि थेट राजकीय कृती यांचा अद्वितीय समन्वय साधला.

२. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी आणि गरज (Historical Context and Necessity)
१९६० च्या दशकात, अमेरिकेत वंशभेद (Racism) आणि पोलिसांची क्रूरता (Police Brutality) पराकोटीला पोहोचली होती. मार्टिन ल्यूथर किंग ज्युनियर यांच्या अहिंसावादी चळवळीला (Non-Violent Movement) अपेक्षित यश मिळत नसल्यामुळे, अनेक तरुण कार्यकर्त्यांमध्ये निराशा आणि संताप वाढत होता.
उप-मुद्दे:

निराशेचे कारण: नागरी हक्क कायद्यांमुळे (Civil Rights Acts) कायदेशीर समानता मिळाली, पण सामाजिक आणि आर्थिक समानता मिळाली नाही.

प्रेरणा स्रोत: मॅल्कम एक्स (Malcolm X) यांच्या विचारांचा प्रभाव, ज्यांनी 'आवश्यक असेल तर कोणत्याही मार्गाने' (By Any Means Necessary) आत्म-संरक्षणाची वकिली केली.

स्थानिक समस्या: ओकलँडसारख्या शहरांमध्ये कृष्णवर्णीय वस्त्यांमध्ये बेरोजगारी, निकृष्ट निवासस्थान आणि पोलिसांचे सततचे दमन ही रोजची समस्या होती.

३. संस्थापक, विचारधारा आणि चिन्ह (Founders, Ideology, and Symbol)
ह्युए पी. न्यूटन, एक तत्त्वज्ञानी आणि वाचक, आणि बॉबी सील, एक संघटक, या दोघांनी मिळून ही संघटना उभी केली.
उप-मुद्दे:

मार्क्सवादी-लेनिनवादी दृष्टीकोन: BPP ची विचारधारा समाजवादी आणि क्रांतिकारी मार्क्सवादी-लेनिनवादी तत्त्वांवर आधारित होती. त्यांनी अमेरिकेतील कृष्णवर्णीय समाजाला 'आंतरिक वसाहत' (Internal Colony) मानले, ज्याचे शोषण भांडवलदार करत होते.

ब्लॅक पॉवर (Black Power): हे BPP चे उद्घोषक तत्त्व होते. याचा अर्थ स्वयंपूर्णता, जातीय अभिमान आणि राजकीय व आर्थिक शक्ती स्वतःच्या हातात घेणे.

पँथर चिन्ह (Symbol): पँथर (काळी चित्ता) हे चिन्ह लोन्डेस काउंटी फ्रीडम ऑर्गनायझेशनकडून (Lowndes County Freedom Organization) घेण्यात आले. हे चिन शांततापूर्ण पण धोकादायक असते—जोपर्यंत त्याला डिवचले जात नाही, तोपर्यंत ते हल्ला करत नाही; पण डिवचले गेल्यास ते त्वेषाने प्रतिकार करते.

४. दहा-सूत्री कार्यक्रम (The Ten-Point Program) 📜
BPP ने ऑक्टोबर १९६६ मध्ये आपला दहा-सूत्री कार्यक्रम (Ten-Point Program) जाहीर केला. हा पक्षाच्या मागण्या आणि तत्त्वज्ञानाचा आधारस्तंभ होता.
उप-मुद्दे (उदाहरणांसह):

स्वातंत्र्य आणि स्व-निर्धारण: कृष्णवर्णीय समाजाच्या भविष्याचा निर्णय घेण्याचा अधिकार.

पूर्ण रोजगार: लोकांसाठी रोजगार, किंवा हमी उत्पन्नाची मागणी.

भांडवलदारांकडून होणारी लूट थांबवणे.

माणसांना राहण्यायोग्य घरे.

समाजाचे खरे स्वरूप उघड करणारे शिक्षण आणि कृष्णवर्णीयांचा खरा इतिहास शिकवणे.

सैन्यसेवेतून सूट (व्हिएतनाम युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर).

पोलिसांची क्रूरता आणि हत्या तात्काळ थांबवणे.

कारागृहातील कृष्णवर्णीय पुरुषांची मुक्तता.

सहकाऱ्यांच्या ज्युरीद्वारे खटला (Trial by Jury of Peers).

जमीन, भाकरी, घर, शिक्षण, कपडे, न्याय आणि शांतता.

५. सशस्त्र आत्म-संरक्षणाची भूमिका (Role of Armed Self-Defense) 🛡�
BPP चे सर्वात विशिष्ट वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांचे 'सशस्त्र गस्त' (Armed Citizen Patrols). कॅलिफोर्निया कायद्यानुसार सार्वजनिक ठिकाणी शस्त्रे घेऊन फिरण्यास परवानगी होती.
उप-मुद्दे:

'कॉप वॉचिंग' (Copwatching): सदस्य खुलेआम शस्त्रे घेऊन पोलिसांच्या गस्तीवर नजर ठेवत, जेणेकरून पोलिस कृष्णवर्णीय नागरिकांशी गैरवर्तन करू नयेत.

मानसिक परिणाम: या कृतीने कृष्णवर्णीय समुदायामध्ये निर्भयता (Fearlessness) आणि आत्मसन्मानाची भावना वाढवली.

सरकारी लक्ष: १९६७ मध्ये, BPP सदस्यांनी कॅलिफोर्निया राज्य विधानसभेत सशस्त्र प्रवेश करून बंदुकीच्या कायद्यांविरुद्ध निषेध केला, ज्यामुळे ते राष्ट्रीय स्तरावर केंद्रस्थानी आले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.11.2025-मंगळवार.
===========================================