संत सेना महाराज-आवडे प्रपंच सुख वाटे मना। ईश्वर भजना अंतर तो-2-

[Atul Kaviraje]

                    "संत चरित्र"
                       ------------

        संत सेना महाराज-

२.३. तिसरे कडवे: अंतिम सत्य (मृत्यू आणि एकाकीपण)

अभंग चरण (Abhang Charana)
"वेळ येता व्याधी छळी, अंत होय।
वाटेकरी न होय दूर राहे॥"

मराठी अर्थ (Pratyek Kadvayacha Arth)
मरणाची वेळ येते आणि रोग शरीराला त्रास देतात;
प्रपंचातील वस्तू कोणीही दुःखात भागीदार होत नाही, उलट दूर राहतात.

विस्तृत विवेचन (Vistrut Vivechan):

कसोटीचा क्षण: प्रपंच आयुष्यभर जपले तरी मरणासन्न अवस्थेत निरुपयोगी ठरते.

उदाहरण: धनवान माणूस मरणाच्या दारात असतो, धन किंवा कुटुंब वाचवू शकत नाही.

एकाकी प्रवास: आत्मा एकटाच निघतो; पत्नी, मुले, मित्र दूर राहतात.

बोधाची जाणीव: ज्याला आपण 'मी' आणि 'माझे' मानले, ते केवळ देहाचे होते, आत्म्याचे नाही.

२.४. चौथे कडवे: प्रपंचाचे स्वरूप (निष्कर्ष)

अभंग चरण (Abhang Charana)
"सेना म्हणे प्रपंच भ्रमाचा भोपळा।
आत कडू पोकळा, वरी चमके॥"

मराठी अर्थ (Pratyek Kadvayacha Arth)
हा प्रपंच वरून आकर्षक दिसतो, पण आतून पोकळ आणि कडू आहे.

विस्तृत विवेचन (Vistrut Vivechan):

उपमा: भ्रमाचा भोपळा; वर आकर्षक, आत कडू पोकळ.

अंतिम सत्य: भोपळ्याच्या मागे धावण्याने आनंद मिळत नाही.

निष्कर्ष: प्रपंचातून बाहेर पडून, सत्यस्वरूप ईश्वरभजनात चित्त गुंतवावे.

३. समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Summary)

समारोप (Conclusion):
संत सेना महाराजांचा हा अभंग मानवी जीवनाची वास्तववादी आणि आध्यात्मिक बाजू स्पष्ट करतो.
प्रपंचात गुंतलेले मन ईश्वरभजनापासून दूर राहते आणि ज्यांना आपण आपले मानतो, ते अंतिम क्षणी साथ देत नाहीत.
भौतिक गोष्टींचे आकर्षण मोहाचे जाळे आहे, ज्यातून दुःख आणि कटुता निर्माण होते.

निष्कर्ष (Summary/Inference):

नश्वरता: प्रपंचातील सर्व सुख, नातेसंबंध आणि वस्तू क्षणभंगुर आहेत.

परमार्थ श्रेष्ठ: ईश्वरभजन आणि परमार्थात चित्त स्थिर करणे हे खरे साध्य आहे.

बोधाची प्रेरणा: प्रपंचात गुंतून न पडता, आत्मचिंतन करून सत्याची आणि मुक्तीच्या मार्गाची कास धरावी.

हा अभंग प्रपंचाचा त्याग करण्याऐवजी, प्रपंचाला सत्य मानण्याची चूक टाळा आणि ईश्वराकडे लक्ष द्या, असा समतोल आणि व्यवहार्य संदेश देतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.11.2025-गुरुवार.   
===========================================