संत सेना महाराज-“जाता पंढरीसी सुख वाटे जीवा-1-

[Atul Kaviraje]

                     "संत चरित्र"
                    ------------

        संत सेना महाराज-

     "जाता पंढरीसी सुख वाटे जीवा।

     आनंदे केशव भेटताची॥१॥..."

     ऐसा विटेवरी उभा कटेवरी करा।

     ऐसा पाहता निर्धार नाही कोठे॥ ५ ॥"

🌺 संत सेना महाराज - अभंग विवेचन 🌺
अ. आरंभ (Introduction)

संत सेना महाराज हे क्षत्रिय जातीचे असून, व्यवसायाने न्हावी (केशकर्तनकार) होते.
त्यांची भक्ती इतकी उत्कट होती की, त्यांना स्वतः परमेश्वराने (विठ्ठलाने) येऊन मदत केल्याच्या कथा प्रसिद्ध आहेत.
त्यांचे अभंग अत्यंत सरळ, सोपे, पण गहन भक्तीरसाने भरलेले आहेत.
प्रस्तुत अभंग हा त्यांच्या विठ्ठलभक्तीचा आणि पंढरीच्या वारीचा महिमा गातो.

या अभंगातून, संत सेना महाराज विठ्ठलाच्या दर्शनाची तळमळ,
पंढरीच्या प्रवासातील आनंद आणि विटेवर उभे असलेल्या विठ्ठलाच्या मूर्तीचे
अद्वितीय सौंदर्य व महत्त्व स्पष्ट करतात.

✨ अभंग - पहिले कडवे (Stanza 1) ✨
कडवे:
जातापंढरीसीसुखवाटेजीवा।आनंदेकेशवभेटताची॥१॥
जातापंढरीसीसुखवाटेजीवा।आनंदेकेशवभेटताची॥१॥
प्रत्येक कडव्याचा अर्थ (Meaning):

जाता पंढरीसी – पंढरपूरला जाताना (प्रवास सुरू करताना).
सुख वाटे जीवा – माझ्या जीवाला (मनाला) असीम आनंद होतो.
आनंदे केशव – आनंदाने, उत्साहाने, प्रेमभराने केशवाला (विठ्ठलाला) भेटताना.
भेटताची – भेट झाल्यानंतर, किंवा भेटीच्या कल्पनेने.

🌷 सरळ अर्थ 🌷

पंढरपूरला जायला निघालो की, माझ्या मनाला खूप सुख मिळते.
कारण, तिथे गेल्यावर मोठ्या आनंदाने माझ्या केशवाचे (विठ्ठलाचे) दर्शन होते.

🌸 विस्तृत विवेचन (Elaboration) 🌸
१. वारीचे महत्त्व:

संत सेना महाराज हे वारकरी संप्रदायातील असल्याने त्यांच्या जीवनातील सर्वात महत्त्वाचा भाग म्हणजे पंढरीची वारी (प्रवास).
ही वारी केवळ प्रवास नसून, भक्तासाठी हा परमानंदाचा सोहळा असतो.
वारीला निघताच जीवाला सुख वाटते, कारण आता विठ्ठल भेटण्याची वेळ जवळ आली आहे.
हा आनंद केवळ शारीरिक सुख नाही, तर आत्म्याला मिळणारे भगवत-भेटीचे सुख आहे.

२. 'केशव' (विठ्ठल) भेटीचा आनंद:

विठ्ठलाला 'केशव' संबोधून सेना महाराजांनी विष्णूच्या व्यापक रूपाचा उल्लेख केला आहे.
विठ्ठल म्हणजे केवळ पंढरीची मूर्ती नव्हे, तर तो अखिल विश्वाचा आधार आणि स्वामी आहे.
या केशवाला भेटणे म्हणजे संसारिक दुःखांचा विसर पडणे आणि अखंड आनंदाच्या स्थितीत रमणे.

उदाहरण:
एका लहान मुलाला खूप दिवसांनी आई-वडील भेटायला येणार आहेत, हे कळल्यावर त्याला जो आनंद होतो,
तसाच आनंद संत सेना महाराजांना पंढरीच्या प्रवासात होतो.
ही भावना नुसती ओढ नसून, भक्तीच्या परिपूर्तीची आहे.

🌼 अभंग - पाचवे कडवे (Stanza 5) 🌼

(टीप: अभंगातील २, ३, आणि ४ ही कडवी येथे नमूद केलेली नाहीत, तरीही पाचव्या कडव्याचा अर्थ स्वतंत्रपणे स्पष्ट करता येतो.)

कडवे:
ऐसाविटेवरीउभाकटेवरीकरा।ऐसापाहतानिर्धारनाहीकोठे॥५॥
ऐसाविटेवरीउभाकटेवरीकरा।ऐसापाहतानिर्धारनाहीकोठे॥५॥
प्रत्येक कडव्याचा अर्थ (Meaning):

ऐसा विटेवरी उभा – असा (ज्याप्रमाणे) विटेवर (वीट/Stone) उभा आहे.
कटेवरी करा – कटि (कंबर) वर कर (हात) ठेवलेले आहेत.
ऐसा पाहता – अशा स्वरूपाचे दर्शन घेताना (किंवा अशा स्वरूपाचा विचार करताना).
निर्धार नाही कोठे – (माझ्या जीवाला) दुसऱ्या कशाचाही निश्चय (निश्चिती, आधार किंवा ध्यास) राहत नाही.

🌺 सरळ अर्थ 🌺

ज्याप्रमाणे हा विठ्ठल विटेवर उभा आहे आणि आपले दोन्ही हात कमरेवर ठेवलेले आहेत,
अशा रूपाचे दर्शन घेतल्यानंतर (किंवा याचा अनुभव घेतल्यावर)
इतर कोणत्याही गोष्टीवर माझे मन स्थिर होत नाही
(किंवा इतर कोणत्याही गोष्टीचे महत्त्व वाटत नाही).

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.11.2025-शनिवार.
===========================================