चाणक्य नीति प्रथम अध्याय -🧠 चाणक्य नीती-गाथा: संबंधांची कसोटी ⚖️ श्लोक - ११-

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति प्रथम अध्याय -

जानीयात् प्रेषणे भृत्यान् बान्धवान् व्यसनागमे।
मित्रं चापत्तिकाले तु भार्या च विभवक्षये ।।११।।

🧠 चाणक्य नीती-गाथा: संबंधांची कसोटी ⚖️

श्लोक - ११
जानीयात् प्रेषणे भृत्यान् बान्धवान् व्यसनागमे।
मित्रं चापत्तिकाले तु भार्या च विभवक्षये ।।११।।

अन्वय (Short Meaning)
📜चाणक्य म्हणतात: सेवकांना कामावर पाठवल्यावर,
नातेवाईकांना संकटाच्या वेळी,
मित्राला मोठ्या आपत्तीच्या काळात
आणि पत्नीला धन-संपत्ती नष्ट झाल्यावर, तिची निष्ठा जाणून घ्यावी।

दीर्घ मराठी कविता (७ कडवी) - भावार्थ

कडवे १ - (चाणक्यांचा उपदेश)
ऐक मानवा, हा चाणक्याचा खरा बोल,📜
नात्यांची परीक्षा असते, तीच जीवनाचे मोल।
सुखात तर सगळेच येती, दुःखात पाहावे कोण,👤
या जगात खरी नाती, कशी ओळखावी जाण।

कडवे २ - (सेवकाची परीक्षा)
जेव्हा देई तू कर्मचाऱ्या, एखादे महत्त्वाचे काम,🛠�
कामावर पाठवूनी पाहा, त्याची निष्ठा तमाम।
काम सोपविता कळते, त्याचे खरे मन,💡
प्रामाणिक आहे की केवळ, स्वार्थाने करतो नमन।

कडवे ३ - (नातेवाईक आणि संकट)
आपले बांधव, नातेवाईक, रक्ताचे जे सारे,🏡
त्यांची ओळख होते जेव्हा, दार संकटाचे दारे।
व्यसन (दुःख) मोठे येता, कोण देई हात,💔
जे धावून येती मदतीला, तेच खरे नात्यात।

कडवे ४ - (मित्र आणि आपत्ती)
मित्र निवडावा आयुष्यात, पाहून त्याची खरी मात,🤝
कारण आपत्तीच्या वेळी, तोच देई साथ।
अपमान वा रोग होता, जग सोडून जाई,⛰️
जो आधार देई खांद्याचा, तोच खरा मित्र होई।

कडवे ५ - (पत्नी आणि वैभवनाश)
आणि शेवटची कसोटी, ती अत्यंत महत्त्वाची,💍
कशी असते भार्या तुझी, तुझी जीवन सहचारी।
जेव्हा संपत्ती जाईल, वैभव होईल क्षय,📉
तेव्हाही जी धीर देई, तिची निष्ठा निर्भय।

कडवे ६ - (सोन्याची पारख)
सोने तपासती जसे, अग्नीत घालून ताप,🔥
तसेच नात्यांच्या कसोटीत, नाही कसलाही शाप।
संधी मिळेल तेव्हा करावी, या चारी नात्यांची पारख,🔎
या परीक्षेत जे टिकती, तेच खरे तुमचे तारक।

कडवे ७ - (निष्कर्ष आणि सार)
परीक्षेशिवाय देऊ नको, कोणालाही आधार,🛡�
स्वार्थापायी सारे येती, घेऊन गोड विचार।
चाणक्य म्हणे, या कसोट्या, जो घेतो समजून,👑
तोच यशस्वी होतो, जीवनात नेम धरून।

पदाचा मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Marathi Arth)

पद (चरण)   मराठी अर्थ (Meaning)
जानीयात् प्रेषणे भृत्यान्   सेवकाला/नोकराला कामावर पाठवल्यावर (त्याची निष्ठा) जाणून घ्यावी।
बान्धवान् व्यसनागमे।   नातेवाईकांना दुःख किंवा मोठे संकट आल्यावर (त्यांची भूमिका) ओळखावी।
मित्रं चापत्तिकाले तु   मित्राला तर मोठ्या आपत्तीच्या वेळी (त्याची साथ) जाणून घ्यावी।
भार्या च विभवक्षये ।।   आणि पत्नीला धन-संपत्ती/ऐश्वर्य नष्ट झाल्यावर (तिची निष्ठा) ओळखावी।

इमोजी सारांश (Emoji Sārānsh)

संकल्पना   इमोजी
चाणक्य/नीती   🧠, 📜
कसोटी/परीक्षा   ⚖️
सेवक   🛠�
नातेवाईक/संकट   🏡
मित्र/आपत्ती   🤝
पत्नी/संपत्तीचा नाश   ⛈️💍
सत्य/विजय   📉✅
सारांश   👑

--अतुल परब
--दिनांक-09.11.2025-रविवार.
===========================================