कबीर दास जी के दोहे- जहाँ दया तहाँ धर्म है, जहाँ लोभ तहाँ पाप॥११॥-1-

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

जहाँ दया तहाँ धर्म है, जहाँ लोभ तहाँ पाप।
जहाँ क्रोध तहाँ पाप है, जहाँ क्षमा तहाँ आप॥११॥

भावार्थ- कबीर दास जी कहते हैं कि जहाँ दया है वहीँ धर्म है और जहाँ लोभ है वहां पाप है, और जहाँ क्रोध है वहां सर्वनाश है और जहाँ क्षमा है वहाँ ईश्वर का वास होता है।

🙏 संत कबीरदासजींचा दोहा - सखोल भावार्थ (मराठी) 🙏

दोहा (Dohā):
जहाँ दया तहाँ धर्म है, जहाँ लोभ तहाँ पाप।
जहाँ क्रोध तहाँ पाप है, जहाँ क्षमा तहाँ आप॥११॥

आरंभ (Introduction)
संत कबीरदासजींचे दोहे हे साधे, सरळ असले तरी जीवनातील परम सत्य
आणि नैतिक मूल्यांचे अत्यंत गहन ज्ञान देतात।
प्रस्तुत दोह्यात कबीरदासजींनी सद्गुण आणि दुर्गुण यांच्या
परस्परविरोधी स्वरूपाचे वर्णन केले आहे।

ओळ १: जहाँ दया तहाँ धर्म है

ओळीचा अर्थ (Meaning):
जिथे दया (करुणा, सहानुभूती) आहे, तिथेच धर्म (सत्य, नीती, ईश्वरी तत्त्व) आहे।

विवेचन (Elaboration):
दयाचे महत्त्व: कबीरांच्या मते, धर्म म्हणजे कोणतेही कर्मकांड किंवा बाह्य विधी नाहीत।
तो अंतःकरणाचा भाव आहे।
जेव्हा मनुष्याच्या मनात इतरांबद्दल करुणा उत्पन्न होते,
तो आपोआपच न्याय, सत्य आणि परोपकाराच्या मार्गावर चालतो।

उदाहरणासह:
एखादा माणूस उपाशी व्यक्तीला अन्न देतो, तेव्हा तो केवळ दान करत नाही,
तर दयाधर्माचे पालन करतो।
दया हीच सर्व सद्गुणांची माता आहे,
जिथे ती असते, तिथे ईश्वरी तत्त्व (धर्म) स्वतः प्रकट होते।

ओळ २: जहाँ लोभ तहाँ पाप।

ओळीचा अर्थ (Meaning):
जिथे लोभ (अति-आसक्ती, हाव) आहे, तिथेच पाप (अनैतिकता, चुकीचे कर्म) उत्पन्न होते।

विवेचन (Elaboration):
लोभ हे पापाचे मूळ: कबीरदासजी लोभाला सर्व पापांचे मूळ कारण मानतात।
लोभामुळे माणूस दुसऱ्याचा हक्क मारतो, फसवणूक करतो, चोरी करतो किंवा अन्याय करतो।
लोभी मन कधीही समाधानी नसते,
ते त्याला चुकीचे निर्णय घेण्यास प्रवृत्त करते।

उदाहरणासह:
एखाद्या व्यावसायिकाला अधिक पैसा कमविण्याचा लोभ वाटतो,
तो भेसळ करतो किंवा कमी वजनाची वस्तू देतो।
हे कर्म लगेच पाप बनते,
कारण त्याने आपल्या लोभासाठी इतरांचे नुकसान केले।

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.11.2025-रविवार.
===========================================