संत कबीरदास जींचे दोहे - दोहा १२ 🙏

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

धीरे-धीरे रे मना, धीरे सब कुछ होय।
माली सींचे सौ घड़ा, ॠतु आए फल होय॥१२॥

भावार्थ- कबीर दास जी कहते है, मन में धीरज रखने से सब कुछ होता है, अगर कोई माली किसी पेड़ को सौ घड़े पानी से सींचने लगे तब भी फल तो ऋतु आने पर ही लगेगा।

संत कबीरदास जींचे दोहे - दोहा १२ 🙏

दोहा १२: संयम आणि योग्य वेळेचे महत्त्व
धीरे-धीरे रे मना, धीरे सब कुछ होय।
माली सींचे सौ घड़ा, ॠतु आए फल होय॥१२॥

🌸 आरंभ (Introduction)
संत कबीरदास जींच्या दोह्यांमध्ये जीवनातील अत्यंत गहन सत्ये
सोप्या आणि साध्या भाषेत सांगितलेली आहेत.
प्रस्तुत दोहा 'संयम' (Patience) आणि 'योग्य वेळ' (Appropriate Time)
या दोन मूल्यांचे महत्त्व स्पष्ट करतो.

विवेचन:
मानवी मन नेहमी घाईगडबडीत असते,
त्याला प्रत्येक गोष्ट लगेच आणि त्वरित हवी असते.
या दोह्यात कबीरजी मनाला उद्देशून सांगतात की
जीवनात कोणतीही गोष्ट त्वरित मिळत नाही.

अर्थ:
प्रत्येक कार्याला, प्रयत्नाला आणि इच्छेला फळ मिळण्यासाठी
योग्य वेळेची प्रतीक्षा करावी लागते.
हा दोहा आपल्याला शिकवतो की प्रयत्न करत राहावेत,
पण फळाची घाई करू नये, कारण निसर्गाचे कार्य वेळेनुसारच चालते.

✨ प्रत्येक ओळीचा अर्थ (Meaning of Each Line)

ओळ १: धीरे-धीरे रे मना, धीरे सब कुछ होय।
धीरे-धीरे – हळू-हळू, संयमाने
रे मना – हे मना (मनाला उद्देशून)
सब कुछ होय – प्रत्येक गोष्ट होते/प्रत्येक कार्य पूर्ण होते

अर्थ (ओळ १):
हे माझ्या मना, संयम ठेव,
काम हळू-हळू कर, घाई करू नकोस,
कारण प्रत्येक गोष्ट हळू-हळू आणि योग्य वेळीच साध्य होते.

ओळ २: माली सींचे सौ घड़ा, ॠतु आए फल होय॥
माली – माळी (बाग सांभाळणारा)
सींचे – सिंचन करतो/पाणी देतो
सौ घड़ा – शंभर घडे (अनेक घडे/प्रचंड पाणी)
ॠतु आए – योग्य ऋतू आल्यावर/वेळ आल्यावर
फल होय – फळ मिळते/उत्पन्न येते

अर्थ (ओळ २):
माळी जरी झाडांना शंभर घडे पाणी देईल,
तरीही फळ मात्र योग्य ऋतू आल्यावरच मिळते.
याचा संदेश: प्रयत्न करा, पण फळाची घाई करू नका.

💎 सखोल भावार्थ (Deep Meaning/Essence)
या दोह्याचा मूळ भावार्थ कर्म आणि फळ यातील संबंधावर आधारित आहे,
जो भगवद्गीतेतील निष्काम कर्मयोगाच्या तत्त्वाशी मिळताजुळता आहे.
संयम हे परम साधन: कबीरजी मनाला शांत, संयमी राहण्याचा उपदेश करतात.
आजच्या काळात 'तत्काळ परिणाम' (Instant Gratification) मिळवण्याची घाई असते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.11.2025-सोमवार. ===DONE============
===========================================

कबीर दास जी के दोहे-

धीरे-धीरे रे मना, धीरे सब कुछ होय।
माली सींचे सौ घड़ा, ॠतु आए फल होय॥१२॥

विस्तृत विवेचन:

१. मनाला उद्देशून उपदेश (धीरे-धीरे रे मना)
मनुष्य नेहमी अस्वस्थ असतो.
'मला हे काम आजच पूर्ण करायचे आहे, आताच यश पाहिजे आहे.'
घाईमुळे तो चुकीचे निर्णय घेतो किंवा निराश होतो.
कबीरजी सांगतात, हे मना, तू घाई करू नकोस.

२. माळीचे कष्ट (माली सींचे सौ घड़ा)
माळी हे कर्म करणाऱ्या व्यक्तीचे प्रतीक आहे.
तो शंभर घडे पाणी देतो, म्हणजेच तो आपल्या कामात कोणतीही कसर सोडत नाही.
तो आपले कर्तव्य पूर्ण निष्ठेने करतो.
याचप्रमाणे आपण प्रयत्न पूर्ण ताकदीने करायला हवे.

३. वेळेची अपरिहार्यता (ॠतु आए फल होय)
माळीने जरी हजारो घडे पाणी ओतले,
थंडीच्या दिवसात आंबे किंवा पावसाळ्यात ज्वारीचे पीक येऊ शकत नाही.
निसर्गाचे नियम अटळ आहेत.
प्रयत्न केले तरी फळ मिळण्याची वेळ ठरलेली असते.

उदाहरण:
शिक्षण: विद्यार्थ्याने रात्रभर अभ्यास केला, परंतु दीर्घकालीन तयारीशिवाय फळ कमी मिळते.
व्यवसाय: नवीन व्यवसाय लगेच मोठा होत नाही; योग्य वेळ लागतो.
अध्यात्म: भगवत-प्राप्तीसाठी साधना केली तरी संयमाने वाट पाहावी लागते.

🎯 समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Summary)
कबीरदास जींचा हा दोहा मानवी जीवनातील निराशा आणि घाईवर उपाय आहे.
आपले नियंत्रण फक्त 'कर्मावर' आहे, 'फळावर' नव्हे.
माळीप्रमाणे आपण आपले काम पूर्ण निष्ठेने करत राहायला हवे.
यश मिळण्याची वेळ निसर्ग किंवा परमेश्वर ठरवतो.

निष्कर्ष (Inference):
जीवन हे वेळेनुसार चालणारे एक हळू आणि नैसर्गिक चक्र आहे.
घाई, निराशा किंवा अधीरता न बाळगता, शांतपणे आणि सातत्याने प्रयत्न करावे.
योग्य वेळ (ॠतु) आल्यावर केलेले सर्व कष्ट निश्चितपणे फळ देतील.
मनःशांती आणि सफलता दोन्हीसाठी 'संयम' हा सर्वात मोठा धर्म आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.11.2025-सोमवार.
===========================================