चाणक्य नीती: प्रथम अध्याय – श्लोक १३ वा-कविता-🙏📜🧠

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति प्रथम अध्याय -

यो ध्रुवाणि परित्यज्य अध्रुवं परिषेवते ।
ध्रुवाणि तस्य नश्यन्ति अध्रुवं नष्टमेव हि ।।१३।।

📜 आचार्य चाणक्य यांना वंदन! 🧭

चाणक्य नीती: प्रथम अध्याय – श्लोक १३ वा

यो ध्रुवाणि परित्यज्य अध्रुवं परिषेवते ।
ध्रुवाणि तस्य नश्यन्ति अध्रुवं नष्टमेव हि ।।१३।।

📝 प्रत्येक पदाचा मराठी अर्थ (पद आणि चरणानुसार)

संस्कृत/मूळ पद (चरण) | मराठी अर्थ

यो ध्रुवाणि परित्यज्य — जो मनुष्य ध्रुव (स्थिर, निश्चित) गोष्टींचा त्याग करतो.
अध्रुवं परिषेवते — आणि अध्रुव (अस्थिर, अनिश्चित) गोष्टींच्या मागे लागतो.
ध्रुवाणि तस्य नश्यन्ति — त्याची ध्रुव (खात्रीची) मालमत्ताही नष्ट होते.
अध्रुवं नष्टमेव हि — आणि अध्रुव (अनिश्चित) गोष्ट तर निश्चितपणे नष्टच होते.

🙏 भक्तीभावपूर्ण, यमकासहित दीर्घ मराठी कविता (०७ कडवी)

१�⃣ निश्चित सोडून अनिश्चित मागे ⚓

जो मनुष्य सोडून देतो हात,
स्थिर आधाराला जो विसरतो;
हातात जे आहे, त्याला तुच्छ मानुनी,
निश्चित मार्गाला तो टाळतो!

२�⃣ क्षणिक मोहाची सेवा 💰

धावतो वेगाने क्षणाभंगुर लाभास्तव,
अनिश्चित मार्गाची करतो सेवा;
गुंतवतो शक्ती, समय आणि मन,
ज्याचा नाही काही ठेवा!

३�⃣ खात्रीच्या गोष्टींचे नुकसान 💔

मग हळूहळू त्याचे ध्रुव आधार,
निश्चित संपदाही नाश पावते;
ज्याकडे लक्ष देणे सोडले,
ती वस्तू आपोआप गमावते!

४�⃣ दोन्ही बाजूंचे होते नुकसान ⚖️

त्यागले त्याने जे उत्तम,
ते तर हातातून निघून गेले;
जे मिळवण्यास तो धावला,
तेही वाटेतच विझून गेले!

५�⃣ अस्थिरतेचे अंतिम सत्य 🌬�

ज्याची खात्री नाही, आधार नसे,
ती गोष्ट कशी टिकेल जगात;
अध्रुव वस्तू तर नशिबाने मिळाली,
तरी ती नष्ट होते क्षणात!

६�⃣ विनाशाचे चक्र फिरते 🔄

निश्चित सोडून, अनिश्चित धरावी,
ही बुद्धी लोभातून येते;
त्यामुळे निश्चित आणि अनिश्चित,
दोन्ही बाजूंनी हानी होते!

७�⃣ चाणक्यांचा स्पष्ट संदेश 💡

म्हणून ध्रुव मार्गाचा आधार धरावा,
कर्मावर निष्ठा ठेवावी सदा;
अध्रुव मोहाला दूर करावे,
सुखी होईल मग ही सम्पदा!

✨ कवितेचा संक्षिप्त सारांश (Short Meaning)

चाणक्य सांगतात की,
जो मनुष्य आपल्याजवळ असलेल्या स्थिर (ध्रुव), खात्रीच्या आणि मौल्यवान गोष्टींकडे
दुर्लक्ष करून किंवा त्यांचा त्याग करून,
अनिश्चित (अध्रुव), क्षणिक आणि तात्पुरत्या फायद्यांच्या मागे धावतो —

त्याचे दुहेरी नुकसान होते.
त्याला अनिश्चित गोष्ट तर मिळत नाहीच,
पण ज्या खात्रीच्या गोष्टी त्याने सोडल्या,
त्या देखील नष्ट होतात.

🖼� चित्रे, चिन्हे आणि इमोजी

नीती/ज्ञान: 📜 (चाणक्य नीती), 🧠 (विवेक), 💡 (संदेश)
ध्रुव (स्थिर): ⚓ (स्थिरता), 🌳 (आधार), 💰 (खात्रीची संपत्ती)
अध्रुव (अस्थिर): 💨 (अस्थिरता), 💸 (सट्टा/लोभ), 📉 (नाश)
परिणाम: 💔 (नुकसान), ❌ (नाही मिळाले), ⚖️ (दोन बाजू)

🔠 इमोजी आणि शब्द सारांश (Horizontal Way)

📜 | चाणक्य | नीती | ⚓ | ध्रुवाणि | स्थिर | निश्चित | ❌ | परित्यज्य | सोडतो |
💨 | अध्रुवं | अनिश्चित | तात्पुरते | 🏃 | परिषेवते | मागे | धावतो |
💔 | ध्रुवाणि | नश्यन्ति | स्थिर | आधार | नष्ट | 📉 | अध्रुवं | नष्टमेव | हि |
अनिश्चित | निश्चितपणे | गमावले | 💡 | विवेक | महत्त्वाचा |

🌿 अंतिम विचार:
जीवनातील स्थैर्य ओळखणे म्हणजे शहाणपण,
क्षणिक मोह टाळणे म्हणजे विवेकबुद्धी.
चाणक्य सांगतात — जो स्थिराला धरतो, तोच सुरक्षित राहतो,
अनिश्चिताच्या मागे धावणारा शेवटी रिकामा होतो! 🙏📜🧠

--अतुल परब
--दिनांक-11.11.2025-मंगळवार.
===========================================