🇮🇳 पंडित जवाहरलाल नेहरू: आधुनिक भारताचे शिल्पकार (१४ नोव्हेंबर १८८९) 🌹-1-🧒🎓

[Atul Kaviraje]

The Birth of Jawaharlal Nehru (1889): Jawaharlal Nehru, the first Prime Minister of India, was born on November 14, 1889.

जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म (1889): भारताचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म 14 नोव्हेंबर 1889 रोजी झाला.

🇮🇳 पंडित जवाहरलाल नेहरू: आधुनिक भारताचे शिल्पकार (१४ नोव्हेंबर १८८९) 🌹-

संदर्भ: १४ नोव्हेंबर, १८८९ रोजी जन्मलेले जवाहरलाल नेहरू हे स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान आणि आधुनिक भारताच्या निर्मितीचे प्रमुख शिल्पकार आहेत. त्यांची जयंती 'बालदिन' म्हणून साजरी केली जाते.

इमोजी सारांश: 🧒🎓⚖️✊🇮🇳🏛�🧠🗺�🌹

१. परिचय: 'चाचा नेहरू' यांचे जन्म आणि महत्व

जन्म आणि बालपण:
भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचा जन्म १४ नोव्हेंबर १८८९ रोजी अलाहाबाद (प्रयागराज), उत्तर प्रदेश येथे झाला. त्यांचे वडील मोतीलाल नेहरू हे एक नामवंत बॅरिस्टर आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील प्रमुख नेते होते. नेहरूंचे बालपण अत्यंत ऐषोआरामात आणि राजेशाही थाटात गेले.

महत्व:
नेहरूंचे भारतीय राजकारणातील स्थान अद्वितीय आहे. ते केवळ स्वातंत्र्यसैनिक नव्हते, तर त्यांनी १८ वर्षे देशाचे नेतृत्व करून लोकशाही, धर्मनिरपेक्षता आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोन यांवर आधारित आधुनिक भारताचा पाया रचला.

२. बालपण आणि शिक्षण: युरोपातील संस्कारांची छाप 🎓

शिक्षण (Education):
नेहरूंचे प्राथमिक शिक्षण घरीच खाजगी शिक्षकांद्वारे झाले. उच्च शिक्षणासाठी ते वयाच्या १५ व्या वर्षी इंग्लंडला गेले.

हॅरो (Harrow): दोन वर्षे शिक्षण घेतले.

ट्रिनिटी कॉलेज, केंब्रिज (Trinity College, Cambridge): येथून त्यांनी नैसर्गिक विज्ञानात पदवी (Natural Sciences Tripos) घेतली.

इनर टेंपल (Inner Temple): येथून बॅरिस्टरची पदवी (वकिलीचे शिक्षण) पूर्ण केली आणि १९१२ मध्ये ते भारतात परतले.

विश्लेषण (Analysis):
पाश्चात्त्य उदारमतवाद, समाजवाद आणि लोकशाही मूल्यांचे संस्कार त्यांच्यावर याच काळात झाले. या शिक्षणामुळे त्यांना जागतिक राजकारणाची आणि आधुनिक विचारांची सखोल जाण प्राप्त झाली, जी स्वतंत्र भारताच्या धोरणांसाठी अत्यंत उपयुक्त ठरली.

३. स्वातंत्र्य संग्रामातील प्रवेश आणि महात्मा गांधींचा प्रभाव ✊

राजकीय सुरुवात:

१९१२ मध्ये भारतात परतल्यावर लगेचच त्यांनी राजकारणात उडी घेतली. त्यांनी बांकीपूर काँग्रेस अधिवेशनात प्रतिनिधी म्हणून भाग घेतला.

१९१६ मध्ये त्यांचा विवाह कमला नेहरू यांच्याशी झाला. त्याच वर्षी त्यांची महात्मा गांधींशी (Father of the Nation) पहिली भेट झाली, ज्यांनी त्यांच्या जीवनाची दिशा बदलली.

गांधींचा प्रभाव (Gandhiji's Influence):
गांधीजींच्या साधेपणाने आणि अहिंसक तत्त्वज्ञानाने नेहरू खूप प्रेरित झाले. त्यांनी गांधीजींना आपले राजकीय गुरू मानले. त्यांनी १९२० मध्ये उत्तर प्रदेशातील प्रतापगड जिल्ह्यात पहिल्या किसान मोर्चाचे आयोजन केले, ज्यामुळे त्यांना सामान्य जनतेच्या समस्या जवळून समजल्या.

४. काँग्रेसमधील नेतृत्व आणि 'पूर्ण स्वराज' चा संकल्प 🇮🇳

प्रमुख भूमिका:

जनरल सेक्रेटरी: सप्टेंबर १९२३ मध्ये ते अखिल भारतीय काँग्रेस समितीचे सरचिटणीस (General Secretary) बनले.

लाहोर अधिवेशन (१९२९): हा त्यांच्या राजकीय जीवनातील महत्त्वाचा टप्पा होता. ते या अधिवेशनाचे अध्यक्ष झाले आणि या वेळीच काँग्रेसने देशासाठी 'पूर्ण स्वातंत्र्य' (Complete Independence) हे ध्येय स्वीकारले. २६ जानेवारी १९३० रोजी त्यांनी 'स्वराज्य'चा झेंडा फडकवला.

तुरुंगवास (Imprisonment): स्वातंत्र्यलढ्यात त्यांनी सुमारे नऊ वर्षे तुरुंगामध्ये घालवली. तुरुंगवासामुळे त्यांचे राजकीय जीवन अधिक बळकट झाले आणि याच काळात त्यांनी 'Glimpses of World History', 'An Autobiography' आणि 'The Discovery of India' यांसारखे महत्त्वाचे ग्रंथ लिहिले.

५. पंतप्रधान म्हणून कारकीर्द आणि आधुनिक भारताचा पाया 🏛�

पहिले पंतप्रधान (First PM):
१५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारत स्वतंत्र झाल्यावर महात्मा गांधींनी त्यांची निवड पहिले पंतप्रधान म्हणून केली. १९४७ ते १९६४ पर्यंत (मृत्यूपर्यंत) त्यांनी या पदावर कार्य केले.

पायाभरणी (Foundation):

लोकशाहीची स्थापना (Democracy): त्यांनी बहुपक्षीय लोकशाही प्रणालीला मजबुती दिली.

राज्यांचे एकत्रीकरण: फाळणी, संस्थानांचे विलीनीकरण आणि विविध सामाजिक समस्यांनी ग्रासलेल्या देशाला एकसंध ठेवण्यात त्यांचे मोठे योगदान होते.

धर्मनिरपेक्षता (Secularism): त्यांनी धर्मनिरपेक्ष राष्ट्राच्या संकल्पनेला संविधानाच्या माध्यमातून बळ दिले, जिथे सर्व धर्मांना समान मानले जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.11.2025-शुक्रवार.
===========================================