उत्पत्ती एकादशी-🙏 🪷 ✨ 🌿 👑 🕉️ 🔱

[Atul Kaviraje]

उत्पत्ती एकादशी-

🙏 उत्पत्ती एकादशी - भक्तीभावाने परिपूर्ण मराठी कविता 🪷 (शनिवार, १५ नोव्हेंबर २०२५)

उत्पत्ती एकादशीचे महत्त्व सांगणारी, भक्ती आणि अर्थाने भरलेली, सोपी, सुंदर व रसाळ कविता खालीलप्रमाणे सादर करत आहे. कवितेत सात कडवी आहेत, प्रत्येक कडव्यात चार ओळींचा समावेश आहे आणि प्रत्येक कडव्यानंतर त्याचा अर्थ दिलेला आहे.

१. पहिले कडवे

मार्गशीर्ष कृष्ण पक्ष, उत्पत्ती एकादशी दिवस.
आज देवीचा झाला जन्म, नष्ट झाले जगाचे तम.

अर्थ: हा दिवस मार्गशीर्ष महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील एकादशीचा आहे. आजच्या दिवशी एकादशी देवीचा जन्म झाला, ज्यामुळे जगातील अंधकार (अज्ञान आणि पाप) दूर झाले. (उत्पत्ती म्हणजे जन्म/उगम)

२. दुसरे कडवे

विष्णू देहातून झाली प्रगट,
मुर राक्षसाचा केला शेवट.
शक्ती, तेज, रूप अलौकिक,
त्रैलोक्यात पसरला हा कीर्तिक.

अर्थ: भगवान विष्णूंच्या शरीरातून ही देवी प्रकट झाली, आणि तिने मुर नावाच्या बलवान राक्षसाला ठार मारले. तिचे सामर्थ्य, तेज आणि सौंदर्य अद्भुत होते, आणि तिच्या या पराक्रमाची कीर्ती तिन्ही लोकांत (स्वर्ग, पृथ्वी, पाताळ) पसरली.

३. तिसरे कडवे

उपवास व्रताचा आज आरंभ,
पुण्य लाभावे हेचि वर्म.
नियम पाळावे, चित्त शांत,
भक्तीत रमावे संत-महंत.

अर्थ: आजच्या दिवसापासून एकादशीच्या उपवासाच्या व्रताची सुरुवात होते. अधिकाधिक पुण्य प्राप्त करणे हाच या व्रताचा मुख्य उद्देश आहे. या दिवशी नियम पाळून मन शांत ठेवावे, आणि सर्व साधू-संत तसेच भाविकांनी भक्तीमध्ये लीन व्हावे.

४. चौथे कडवे

विष्णूंचे नाम स्मरावे ओठी,
तुळस वहावी त्यांच्यासाठी.
लक्ष्मी-नारायणाची पूजा,
संकटे दारातून जातील दूर जा.

अर्थ: तोंडात नेहमी भगवान विष्णूंचे नामस्मरण असावे आणि त्यांच्या पूजेसाठी तुळशीची पाने अर्पण करावीत. लक्ष्मी आणि नारायण (विष्णू) यांची भक्तीभावाने पूजा केल्यास जीवनातील सर्व संकटे दूर होतात.

५. पाचवे कडवे

पापक्षालन होई या दिनी,
मुक्ती मिळे जीवाचे जीवनी.
शरण जाऊ त्या श्रीहरीला,
वैकुंठ धाम प्राप्त होई त्याला.

अर्थ: आजच्या दिवशी व्रत केल्याने सर्व पापांचा नाश होतो आणि जीवाला जीवनात मोक्ष प्राप्त होतो. जो कोणी भगवान विष्णूंना (श्रीहरीला) शरण जातो, त्याला विष्णूंचे निवासस्थान असलेले वैकुंठ लोक प्राप्त होते.

६. सहावे कडवे

कथेचे श्रवण करावे ध्यान,
मुर-हरी युद्धाचे मोठे ज्ञान.
सत्य-धर्माचा विजय जाणावा,
अधर्माचा शेवट व्हावा.

अर्थ: उत्पत्ती एकादशीची पौराणिक कथा शांतपणे ऐकावी. मुर आणि विष्णू यांच्यातील युद्धाच्या या कथेतून मोठे ज्ञान मिळते. सत्य आणि धर्माचा नेहमी विजय होतो आणि वाईट शक्तींचा (अधर्माचा) नाश होतो, हे यातून शिकायला मिळते.

७. सातवे कडवे

भक्तीचा हा सण, आनंद मोठा,
जीवन होई अमृताचा घोट.
भाव मनीचा शुद्ध ठेवावा,
श्री विष्णू कृपेचा लाभ घ्यावा.

अर्थ: हा भक्तीचा उत्सव आहे, ज्यातून खूप मोठा आनंद मिळतो. या भक्तीमुळे मानवी जीवन अमृताच्या घाटाप्रमाणे मधुर आणि पवित्र होते. मनातले भाव नेहमी शुद्ध ठेवावेत आणि भगवान विष्णूंच्या कृपेचा लाभ घ्यावा.

संकेत/प्रतीक (Symbols/Pictures)
🪷 (कमळ): शुद्धता आणि अध्यात्मिक उत्कर्षाचे प्रतीक.

🔱 (त्रिशूल): देवीच्या शक्तीचे प्रतीक (या संदर्भात देवी एकादशीने राक्षसाचा वध केला).

✨ (चमक): तेजस्वी रूप आणि ज्ञानाचे प्रतीक.

🙏 (हात जोडणे): भक्ती आणि शरणागतीचे प्रतीक.

🌿 (तुळस): विष्णूंना प्रिय असलेले आणि पूजेतील महत्त्वाचे प्रतीक.

👑 (मुकुट): देवी/देवाच्या वैभवाचे प्रतीक.

🕉� (ॐ): परमेश्वराच्या नावाचे प्रतीक.

इमोजी सारंश (Emoji Summary)
🙏 🪷 ✨ 🌿 👑 🕉� 🔱

--अतुल परब
--दिनांक-15.11.2025-शनिवार.
===========================================