द टाइम्स चा पहिला अंक (1785):-1-16 नोव्हेंबर 1785-

[Atul Kaviraje]

The First Issue of The Times (1785): The British newspaper The Times published its first issue on November 16, 1785.

द टाइम्स चा पहिला अंक (1785): ब्रिटिश वृत्तपत्र द टाइम्सचा पहिला अंक 16 नोव्हेंबर 1785 रोजी प्रकाशित झाला.

'द टाइम्स' (The Times) या वृत्तपत्राचा पहिला अंक 16 नोव्हेंबर 1785 रोजी प्रकाशित झाला नाही.-

ते वृत्तपत्र मूळतः 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर' (The Daily Universal Register) या नावाने 1 जानेवारी 1785 रोजी सुरू झाले.

त्याचे नाव बदलून 'द टाइम्स' (The Times) हे 1 जानेवारी 1788 रोजी ठेवण्यात आले.

16 नोव्हेंबर या तारखेला महत्त्व देऊन, मूळ संस्थेचे नाव 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर' (The Daily Universal Register) असल्याचे आणि नंतर ते 'द टाइम्स' झाले हे स्पष्टपणे नमूद करून, लेखाची मांडणी करत आहे. (कारण 16 नोव्हेंबर 1785 रोजी नक्की कोणता अंक प्रकाशित झाला याबद्दल निश्चित माहिती उपलब्ध नाही, पण ते याच वृत्तपत्राच्या सुरुवातीच्या 940 अंकांपैकी एक होते.)

ऐतिहासिक लेख: 'द टाइम्स' (The Times) चा आरंभ आणि वारसा

विषय: 'द टाइम्स' (The Daily Universal Register) चा प्रारंभिक अंक - एका वृत्तपत्रीय युगाची सुरुवात.
संदर्भ तारीख: 16 नोव्हेंबर 1785 (मूळ वृत्तपत्र: 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर')
संदर्भ घटना: ब्रिटिश वृत्तपत्र 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर' (जे नंतर 'द टाइम्स' बनले) याचे प्रकाशन.

प्रमुख प्रतीके व इमोजी सारांश:
📜 (जुने वृत्तपत्र) - 🖋� (संपादकीय स्वातंत्र्य) - 🏛� (ब्रिटिश वारसा) - 🕰� (काळानुसार बदल) - 🌍 (जागतिक प्रभाव) - 💡 (ज्ञान आणि क्रांती)

१. परिचय: एका महान संस्थेचा पाया

A. घटनेचा उल्लेख:
16 नोव्हेंबर 1785 ही तारीख जागतिक पत्रकारितेच्या इतिहासातील एका महत्त्वाच्या टप्प्यासाठीची साक्षीदार ठरते. याच काळात, जॉन वॉल्टर (John Walter I) यांनी लंडनमध्ये 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर' नावाचे वृत्तपत्र प्रकाशित केले. पुढील तीन वर्षांनी (1 जानेवारी 1788) तेच वृत्तपत्र 'द टाइम्स' म्हणून ओळखले जाऊ लागले. 'द टाइम्स' हे केवळ एक दैनिक नाही; ते ब्रिटिश सभ्यतेचा आणि राजकीय-सामाजिक घडामोडींचा ऐतिहासिक 'रेकॉर्ड' (Paper of Record) आहे.

B. संस्थापक आणि उद्देश:
संस्थापक होते जॉन वॉल्टर पहिले (John Walter I) ✒️. त्यांनी 'लॉगोग्राफी' (Logography) नावाच्या नवीन छपाई तंत्रज्ञानाच्या प्रचारासाठी हे वृत्तपत्र सुरू केले होते. वृत्तपत्राच्या पहिल्या अंकात त्यांनी जाहीर केले की, हे प्रकाशन जाहिरात, व्यावसायिक बातम्या आणि सामाजिक नोंदींसाठी असेल. ही एक व्यावसायिक प्रेरणा होती, पण त्यातूनच 'द टाइम्स' सारख्या प्रभावशाली वृत्तपत्राचा जन्म झाला.
उदाहरण: सुरुवातीला या दैनिकाची किंमत अडीच पेन्स (Two-pence halfpenny) होती.

२. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी: अठराव्या शतकातील लंडन

A. वृत्तपत्रांची स्थिती:
अठराव्या शतकात वृत्तपत्रे राजकीय पक्षांच्या किंवा सरकार पुरस्कृत 'पॅम्फलेट' (Pamphlets) सारखी होती. बरीच वृत्तपत्रे विशिष्ट राजकीय विचारसरणीचा प्रसार करत होती. 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर' अशा राजकीय नियंत्रणापासून काहीसे दूर राहून, स्वतःची स्वतंत्र ओळख निर्माण करण्यासाठी सज्ज झाले.

B. सामाजिक आणि तंत्रज्ञानात्मक संदर्भ:
हे युग औद्योगिक क्रांतीच्या (Industrial Revolution) सुरुवातीचे होते. माहितीची भूक वाढत होती. जॉन वॉल्टर यांनी वापरलेले लॉगोग्राफी छपाई तंत्रज्ञान, (जरी ते फार यशस्वी झाले नाही), छपाई जलद करण्याचा आणि उत्पादन खर्च कमी करण्याचा एक प्रयत्न होता.

३. नामकरण आणि संक्रमण: 'द टाइम्स' चा उदय

A. नामकरण कधी झाले?
940 अंकांनंतर 1 जानेवारी 1788 रोजी जॉन वॉल्टर यांनी 'द डेली युनिव्हर्सल रजिस्टर' चे नाव बदलून 'द टाइम्स' केले 🕰�.

B. नामकरणामागील विचार:
'द टाइम्स' (The Times) हे नाव अधिक संक्षिप्त, प्रभावी आणि वेळेनुसार सर्व प्रकारच्या (Commercial, Political, Social) बातम्या देणारे वृत्तपत्र म्हणून त्याची भूमिका दर्शवणारे होते.

४. वृत्तपत्राचे प्रारंभिक स्वरूप आणि विषय (1785-1800)

A. आशय (Content):
सुरुवातीच्या अंकात व्यावसायिक नोंदी, जाहिराती, लंडनच्या गप्पा आणि काही 'स्कँडल' (Scandal) च्या बातम्यांचा समावेश असे. सुरुवातीला राजकीय भाष्य कमी होते, कारण वॉल्टर यांचे मुख्य लक्ष्य छपाई तंत्रज्ञान आणि महसूल होते.

B. संपादकीय धोरणाची बीजे:
जॉन वॉल्टर यांनी 'खंडीय बातम्या' (Continental News), विशेषत: फ्रान्समधून बातम्या मिळवण्यासाठी प्रयत्न केले. या प्रयत्नांमुळे, विशेषत: धोरणकर्त्यांमध्ये आणि धनको (Financiers) मध्ये या वृत्तपत्राची प्रतिष्ठा वाढण्यास मदत झाली 📈.

५. महत्त्वाचे टप्पे आणि भावी 'द टाइम्स' चा पाया

A. जॉन वॉल्टर दुसरे (John Walter II):
1803 मध्ये संस्थापक पुत्र जॉन वॉल्टर दुसरे यांनी सूत्रे हाती घेतली. त्यांनी वृत्तपत्राची पाने 4 वरून 12 पर्यंत वाढवली आणि 'द टाइम्स'ला अधिक गंभीर आणि महत्त्वपूर्ण बनवले.

B. संपादकीय स्वातंत्र्य:
जॉन वॉल्टर दुसरे आणि नंतर थॉमस बार्न्स (Thomas Barnes, पहिले महान संपादक) यांच्या नेतृत्वाखाली 'द टाइम्स'ने सरकार किंवा कोणत्याही राजकीय पक्षाच्या नियंत्रणातून मुक्त राहून काम करण्यास सुरुवात केली. यामुळेच याला 'थंडरर' (The Thunderer) असे नाव पडले आणि ते एक अत्यंत बलवान, स्वतंत्र वृत्तपत्र म्हणून उभे राहिले 💥.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.11.2025-रविवार.
===========================================