डॉम पेरिग्नन (Dom Pérignon) – शॅम्पेनचा जनक आणि चमत्कारी साधू-1-

[Atul Kaviraje]

The Birth of Dom Perignon (1638): Dom Perignon, the French monk and co-creator of Champagne, was born on November 16, 1638.

डॉम पेरिग्नन यांचा जन्म (1638): डॉम पेरिग्नन, फ्रेंच साधू आणि शॅम्पेनचे सह-निर्माते, यांचा जन्म 16 नोव्हेंबर 1638 रोजी झाला.

ऐतिहासिक लेख: डॉम पेरिग्नन (Dom Pérignon) – शॅम्पेनचा जनक आणि चमत्कारी साधू-

विषय: डॉम पेरिग्नन (Dom Pérignon) यांचा जन्म आणि शॅम्पेनच्या निर्मितीतील त्यांचे योगदान.
संदर्भ तारीख: 16 नोव्हेंबर 1638
संदर्भ घटना: फ्रेंच साधू आणि 'शॅम्पेन' (Champagne) या जागतिक प्रसिद्ध पेयाच्या निर्मितीमधील महत्त्वाचे व्यक्तिमत्त्व, डॉम पियरे पेरिग्नन यांचा जन्म.

प्रमुख प्रतीके व इमोजी सारांश:
🍾 (शॅम्पेनची बाटली) - 🍇 (द्राक्षे) - 🥂 (उत्सव) - 🇫🇷 (फ्रान्स) - ✨ (चमत्कार) - 🕯� (साधू/अभ्यास)

१. परिचय: एका महान साधूच्या जन्माची नोंद

A. घटनेचा उल्लेख:
16 नोव्हेंबर 1638 रोजी फ्रान्समधील सैंट-मेनेहौल्ड (Sainte-Menehould) येथे पियरे पेरिग्नन (Pierre Pérignon) यांचा जन्म झाला. नंतर ते एक साधू बनले आणि 'डॉम पेरिग्नन' (Dom Pérignon) या नावाने ते जगभर ओळखले जाऊ लागले. त्यांचा जन्म केवळ एका व्यक्तीचा नव्हता, तर तो जागतिक पेय संस्कृतीतील एका चमत्कारी शोधाचा आधार होता.

B. डॉम पेरिग्नन कोण?
डॉम पेरिग्नन हे बेंडेक्टाईन (Benedictine) पंथाचे साधू होते आणि त्यांनी 1668 ते त्यांच्या मृत्यूपर्यंत, फ्रान्समधील ऑटविलेर्स अॅबे (Abbaye Saint-Pierre d'Hautvillers) या मठात कोषाध्यक्ष (Cellarer) म्हणून काम केले. याच काळात त्यांनी द्राक्षांचे उत्पादन, संमिश्रण (blending) आणि किण्वन (fermentation) प्रक्रियेत अमूल्य सुधारणा केल्या, ज्यातून आधुनिक 'शॅम्पेन'चा (Champagne) जन्म झाला.

२. ऐतिहासिक आणि धार्मिक पार्श्वभूमी

A. 17 व्या शतकातील फ्रान्स:
हा काळ फ्रान्ससाठी कला, विज्ञान आणि लष्करी सामर्थ्याच्या दृष्टीने महत्त्वाचा होता. राजा लुई चौदावा (Louis XIV) याच्या नेतृत्वाखाली फ्रान्स युरोपचे सांस्कृतिक केंद्र बनले होते. या काळात मठांचे महत्त्व केवळ धार्मिक नव्हते, तर ते शेती, उत्पादन आणि कला-विज्ञानाचे केंद्र होते.

B. ऑटविलेर्स अॅबे (Hautvillers Abbey):
डॉम पेरिग्नन यांनी आयुष्यभर सेवा केलेला मठ शॅम्पेन (Champagne) द्राक्ष उत्पादन क्षेत्रात होता. मठांच्या ताब्यात उत्तम द्राक्षांचे मळे असल्याने, साधूंना वाइन निर्मितीचे आणि त्यातील प्रयोगाचे उत्तम ज्ञान होते.

३. शॅम्पेन निर्मितीतील समस्या आणि पेरिग्नन यांचे आव्हान

A. वाइनची मूळ समस्या:
17 व्या शतकात शॅम्पेन प्रदेशात बनवलेल्या वाईनमध्ये थंडीमुळे बाटलीत पुन्हा किण्वन (Secondary Fermentation) होऊन बुडबुडे (Bubbles) तयार होत असत, ज्यामुळे अनेक काचेच्या बाटल्या फुटत होत्या. या वाईनला 'डेव्हिल्स वाईन' (Devil's Wine) म्हटले जाई, कारण बुडबुडे एक दोष मानले जात होते.

B. पेरिग्नन यांचे आव्हान:
डॉम पेरिग्नन यांचे सुरुवातीचे लक्ष्य हे बुडबुडे थांबवणे हे होते, जेणेकरून वाइन स्थिर राहील. परंतु, जसजसा उच्चभ्रू समाजात या 'बुडबुड्यांच्या' (effervescence) वाईनची मागणी वाढू लागली, तसतसे त्यांनी ही प्रक्रिया नियंत्रणात आणण्याचे प्रयत्न सुरू केले.

४. डॉम पेरिग्नन यांचे प्रमुख योगदान (The 'Champagne' Discoveries)

A. द्राक्षांचे संमिश्रण (Blending of Grapes):
पेरिग्नन हे वेगवेगळ्या द्राक्षांच्या प्रकारांना (उदा. पिनोट नोअर - Pinot Noir) एकत्र मिश्रित करून विशिष्ट चव आणि गुणवत्ता साधणारे पहिले वाइन-निर्माते मानले जातात. त्यांनी एकाच प्रकारच्या द्राक्षांपेक्षा भिन्न द्राक्षांच्या 'मिश्रणा'वर भर दिला. 🍇

B. कॉर्कचा शोध (The Cork Stopper):
वाइनमधील दाब सहन करण्यासाठी त्यांनी लाकडी कॉर्कवर (Stopper) तेल-पट्ट्या (Oil-soaked hemp) गुंडाळण्याची पद्धत आणली, ज्यामुळे बाटली सुरक्षित राहिली. हा आजच्या आधुनिक कॉर्कचा (Cork) आधार आहे.

C. काचेच्या बाटल्या मजबूत करणे:
उच्च दाब सहन करण्यासाठी, त्यांनी इंग्लंडमधील मजबूत, जाड काचेच्या बाटल्या (Stronger Glass Bottles) वापरण्यास सुरुवात केली.

५. बुडबुडे आणि प्रसिद्ध उद्गार (The Bubbles and the Famous Quote)

A. बुडबुड्यांचे नियंत्रण:
पेरिग्नन यांनी बुडबुड्यांची निर्मिती थांबवली नाही, तर ती नियंत्रित करून आणि ती वाइनची 'चव' (Flavour) वाढवणारे वैशिष्ट्य (Feature) बनवले.

B. प्रसिद्ध उद्गार:
शॅम्पेनची पहिली यशस्वी चव घेतल्यावर, त्यांनी उद्गार काढल्याचे मानले जाते: "Come quickly, I am tasting the stars!" (लवकर या, मी ताऱ्यांची चव घेत आहे!) ✨ हा उद्गार शॅम्पेनच्या जादुई अनुभवाचे प्रतीक बनला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.11.2025-रविवार.
===========================================