इंग्लंडचे राजा चार्ल्स I यांचे फाशी (1649):-1-

[Atul Kaviraje]

The Execution of King Charles I of England (1649): King Charles I of England was executed on November 16, 1649, after being found guilty of treason.

इंग्लंडचे राजा चार्ल्स I यांचे फाशी (1649): इंग्लंडचे राजा चार्ल्स I यांना 16 नोव्हेंबर 1649 रोजी राजद्रोहाच्या आरोपावरून फाशी देण्यात आले.

ऐतिहासिक लेख: इंग्लंडचे राजा चार्ल्स पहिले यांचे शिरच्छेद (The Execution of King Charles I)-

विषय: राजा चार्ल्स पहिले यांचा शिरच्छेद (30 जानेवारी 1649) – राजेशाहीविरुद्ध लोकशाहीच्या संघर्षाचा सर्वोच्च क्षण.
संदर्भ तारीख (तुमच्या मागणीनुसार): 16 नोव्हेंबर - राजेशाहीच्या पतनाचा संदर्भ.
संदर्भ घटना: इंग्लंडचे राजा चार्ल्स पहिले यांना राजद्रोहाच्या आरोपावरून फाशी देण्यात आले (30 जानेवारी 1649).

प्रमुख प्रतीके व इमोजी सारांश:
👑 (राजेशाही) - ⚔️ (गृहयुद्ध) - ⚖️ (न्याय/खटला) - ⚰️ (मृत्यू) - 🇬🇧 (इंग्लंड) - 🗽 (स्वातंत्र्य/प्रजासत्ताक)

१. परिचय: राजेशाहीच्या इतिहासातील अभूतपूर्व घटना

A. घटनेचा उल्लेख:
30 जानेवारी 1649 रोजी, लंडनच्या व्हाइटहॉल (Whitehall) येथील बँकेटिंग हाऊसच्या (Banqueting House) बाहेर इंग्लंड, स्कॉटलंड आणि आयर्लंडचे राजा चार्ल्स पहिले (King Charles I) यांचा जाहीर शिरच्छेद करण्यात आला. युरोपच्या इतिहासात हा एक अभूतपूर्व क्षण होता, जेव्हा एका राजाला त्याच्याच प्रजेने 'राजद्रोही' ठरवून शिक्षा दिली.

B. 16 नोव्हेंबरचा संदर्भ:
नोव्हेंबर 1649 हा महिना राजाच्या फाशीनंतरच्या नवीन प्रजासत्ताक (Commonwealth) शासनाचा काळ होता. तर, नोव्हेंबर 1647 मध्ये चार्ल्स पहिले 'हॅम्पटन कोर्ट'मधून निसटून 'आईल ऑफ वाईट' (Isle of Wight) येथे कैद झाले होते, जिथून त्यांनी दुसऱ्या गृहयुद्धाची (Second Civil War) तयारी केली. 16 नोव्हेंबरची तारीख राजेशाहीच्या त्या कठीण काळाची आणि अंतिम पतनाची आठवण करून देते.

२. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी: राजेशाही आणि संसदेतील संघर्ष

A. दैवी हक्काची संकल्पना (Divine Right of Kings):
चार्ल्स पहिले स्वतःला देवाचा प्रतिनिधी मानत होते. ते 'राजाला दैवी हक्क' (Divine Right) आहे आणि तो केवळ देवालाच उत्तरदायी आहे, असे मानत असत. यामुळे ते संसदेच्या (Parliament) अधिकारांना तुच्छ लेखत.

B. संसदेसोबतचे मतभेद:
चार्ल्स पहिले यांनी संसदेला अनेक वर्षे (1629-1640) न बोलावता, मनमानीपणे कर (Arbitrary Taxation) लादले आणि आपल्या धोरणांना विरोध करणाऱ्यांना तुरुंगात टाकले. यामुळे जनता आणि संसदेत असंतोष वाढला.

३. गृहयुद्धाचा आरंभ आणि पराभव (The Civil War)

A. पहिले आणि दुसरे गृहयुद्ध (1642-1651):
संसद आणि राजा यांच्यातील संघर्ष टोकाला जाऊन 1642 मध्ये पहिले इंग्लिश गृहयुद्ध (English Civil War) सुरू झाले. ऑलिव्हर क्रॉमवेलच्या (Oliver Cromwell) नेतृत्वाखालील 'न्यू मॉडेल आर्मी'ने (New Model Army) राजाच्या सैन्याचा (Royalists) पराभव केला. ⚔️

B. राजाचा पराभव:
चार्ल्स पहिले यांचा 1646 मध्ये पराभव झाला आणि त्यांना कैद करण्यात आले. त्यांनी कैदेतूनही स्कॉटलंडशी गुप्त करार करून दुसरे गृहयुद्ध सुरू केले, ज्यामुळे क्रॉमवेल आणि सैन्याच्या मनात त्यांच्याबद्दलचा विश्वास कायमचा संपुष्टात आला.

४. क्रॉमवेलची भूमिका आणि 'रम्प पार्लमेंट'

A. प्राइडचे शुद्धीकरण (Pride's Purge):
राजाशी पुन्हा वाटाघाटी करू इच्छिणाऱ्या संसदेतील सदस्यांना सैन्याने (कर्नल प्राइडच्या नेतृत्वाखाली) बाहेर काढले. या घटनेला 'प्राइडचे शुद्धीकरण' म्हणतात, आणि त्यानंतर उरलेल्या संसदेला 'रम्प पार्लमेंट' (Rump Parliament) असे म्हटले गेले.

B. खटल्याची तयारी:
'रम्प पार्लमेंट'ने राजाला शांतता टिकवण्यासाठी धोका मानून, त्याच्यावर खटला चालवण्याचा निर्णय घेतला.

५. राजावर चाललेला खटला (The Trial of the King) ⚖️

A. न्यायालयाची स्थापना:
संसदेने 'हाय कोर्ट ऑफ जस्टिस' (High Court of Justice) ची स्थापना केली, जी राजावर 'राजद्रोहा'चा खटला चालवण्यासाठी खास तयार केली गेली होती.

B. आरोपांचे स्वरूप:
चार्ल्स पहिले यांच्यावर "देशाविरुद्ध उच्च राजद्रोह" (High Treason against the realm of England), हुकूमशाही आणि जनतेचे स्वातंत्र्य पायदळी तुडवण्याचा प्रयत्न केल्याचा आरोप ठेवण्यात आला.

C. राजाची भूमिका:
चार्ल्स पहिले यांनी या न्यायालयाला 'बेकायदेशीर' ठरवून, त्याची अधिकारिता (Legality) मान्य करण्यास नकार दिला. 'पृथ्वीवरील कोणताही वरिष्ठ अधिकार राजावर खटला चालवू शकत नाही,' अशी त्यांची भूमिका होती.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.11.2025-रविवार.
===========================================