💎 चाणक्य नीती: द्वितीय अध्याय - श्लोक २ 💎-1-🙏💰💪🍎🌿💍💖✨

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति द्वितीय अध्याय -

भोज्यं भोजनशक्तिश्च रतिशक्तिवराङ्गना ।
विभवो दानशक्तिश्च नाऽल्पस्य तपसः फलम् ।।२।।

अर्थ- भोजन के योग्य पदार्थ और भोजन करने की क्षमता, सुन्दर स्त्री और उसे भोगने के लिए काम शक्ति, पर्याप्त धनराशी तथा दान देने की भावना ऐसे संयोगों का होना सामान्य तप का फल नहीं।

Meaning- To have ability for eating when dishes are ready at hand, to be robust and virile in the company of one's religiously wedded wife, and to have a mind for making charity when one is prosperous are the fruits of no ordinary austerities.

💎 चाणक्य नीती: द्वितीय अध्याय - श्लोक २ 💎
श्लोक:

भोज्यं भोजनशक्तिश्च रतिशक्तिवराङ्गना ।
विभवो दानशक्तिश्च नाऽल्पस्य तपसः फलम् ।।२।।

सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth): श्लोकाचा गूढार्थ

आचार्य चाणक्य या श्लोकात मानवी जीवनातील पाच दुर्मिळ आणि मोठे सौभाग्य (Blessings) वर्णन करतात.
विशेष म्हणजे, त्यांनी केवळ भौतिक वस्तूंची प्राप्ती नव्हे, तर त्यांचा उपभोग घेण्याची क्षमता (शक्ती) आणि त्यांचा त्याग करण्याची प्रवृत्ती (दानशक्ती) यांचा एकत्रित उल्लेख केला आहे.

गूढार्थ:

चाणक्यांच्या मते, हे सौभाग्य केवळ नशिबाने मिळत नाही.
ही सर्व उत्तम फळे मागील अनेक जन्मांतील किंवा वर्तमान जीवनातील कठोर तपश्चर्येचे,
पुण्यकर्मांचे आणि श्रेष्ठ कर्मांचे परिणाम आहेत.

प्रमुख भावार्थ:

या श्लोकाचा मूळ उद्देश मनुष्याला कृतज्ञता (Gratitude) शिकवणे
आणि त्याला पुण्य कर्म करण्याची प्रेरणा देणे आहे.
जेव्हा एखाद्याला या गोष्टी प्राप्त होतात,
तेव्हा त्याने अहंकार न बाळगता, हे दैवी प्रसाद म्हणून स्वीकारावे.

प्रत्येक ओळीचा अर्थ आणि विस्तृत विवेचन
ओळी १: सुखांची द्वैती प्राप्ती

भोज्यं भोजनशक्तिश्च रतिशक्तिवराङ्गना ।

सौभाग्य / जोडी — मराठी अर्थ
सौभाग्य   अर्थ
भोज्यं   चांगले, स्वादिष्ट, पोषक अन्न.
भोजनशक्तिः   ते अन्न खाण्याची आणि पचवण्याची शारीरिक क्षमता.
रतिशक्तिः   वैवाहिक जीवनात प्रेमसंबंधांची शक्ती/क्षमता.
वराङ्गना   सुंदर, गुणी आणि अनुकूल पत्नी.

विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन:
१. भोज्यं भोजनशक्तिश्च (अन्न आणि पचनशक्ती):

केवळ उत्तम आणि रुचकर अन्न उपलब्ध असणे पुरेसे नाही.
आजच्या जगात अनेकांकडे धन आहे, पण पचनाचे सामर्थ्य (आरोग्य) नसते.

चाणक्य म्हणतात की, चांगले अन्न आणि ते सहज पचवण्याची शारीरिक शक्ती (उत्तम आरोग्य)
या दोन्ही गोष्टी मिळणे हे मोठे भाग्य आहे.

उदाहरण: धनवानाकडे अन्न असून आरोग्य नाही,
आणि गरीबाकडे आरोग्य असून अन्न नाही —
दोन्ही गोष्टी मिळणे म्हणजे दुर्मिळ सौभाग्य.

२. रतिशक्ति वराङ्गना (प्रेमशक्ती आणि उत्तम पत्नी):

केवळ सुंदर किंवा धनवान पत्नी मिळणे हे भाग्य नाही.
'वराङ्गना' म्हणजे गुणी, निष्ठावान, सुसंस्कृत आणि अनुकूल सहचारिणी.

तसेच वैवाहिक जीवनात प्रेमसंबंध टिकवणे,
रतिशक्ती व मानसिक समरसता असणे, हे दुर्मिळ सौभाग्य आहे.

वैवाहिक आनंदासाठी सौंदर्य, क्षमता,
मानसिक जुळवाजुळव आणि निष्ठा —
या चार गोष्टी आवश्यक आहेत.

🙏💰💪🍎🌿💍💖✨

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.11.2025-सोमवार.   
===========================================