📜 चाणक्य नीती: द्वितीय अध्याय – श्लोक ३ 📜-1-👑🏠👨‍👩‍👦‍👦🧘‍♂️💰😇🌿

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति द्वितीय अध्याय -

यस्य पुत्रो वशीभूतो भार्या छन्दानुगामिनी ।
विभवे यश्च सन्तुष्टस्तस्य वर्ग इहैव हि ।।३।।

अर्थ- उस व्यक्ति ने धरती पर ही स्वर्ग को पा लिया
१. जिसका पुत्र आज्ञाकारी है,
२. जिसकी पत्नी उसकी इच्छा के अनुरूप व्यव्हार करती है,
३. जिसे अपने धन पर संतोष है।

Meaning- He whose son is obedient to him, whose wife's conduct is in accordance with his wishes, and who is content with his riches, has his heaven here on earth.
ते पुत्रा ये पितुर्भक्ताः स पिता यस्तु पोषकः ।

📜 चाणक्य नीती: द्वितीय अध्याय – श्लोक ३ 📜
श्लोक:
यस्य पुत्रो वशीभूतो भार्या छन्दानुगामिनी । विभवे यश्च सन्तुष्टस्तस्य वर्ग इहैव हि ।।३।।

🌟 सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth): गहन आशय
आचार्य चाणक्य यांनी प्रस्तुत श्लोकात जीवनातील खरे स्वर्गसुख काय आहे, हे स्पष्ट केले आहे. चाणक्य म्हणतात की, स्वर्गप्राप्तीसाठी मृत्यूनंतर कुठे तरी जाण्याची गरज नाही; तर ज्या व्यक्तीच्या जीवनात खालील तीन गोष्टींची पूर्तता होते, त्याला या पृथ्वीवरच स्वर्गाचे सुख प्राप्त होते:

१. पुत्र आज्ञाधारक असणे. २. पत्नी मनाप्रमाणे (अनुकूल) वागणारी असणे. ३. आपल्या संपत्तीत (विभवात) समाधानी असणे.

या तीन गोष्टींचा समन्वय म्हणजेच जीवनातील 'त्रिवेणी संगम' आहे. कुटुंबात शांती आणि मनात संतोष असेल, तर मनुष्य आपले जीवन चिंतामुक्त होऊन जगू शकतो. हीच खरी सुख-समृद्धी आहे, जी स्वर्गापेक्षा कमी नाही.

📝 मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन

आरंभ (Introduction)
आचार्य चाणक्य, ज्यांना कौटिल्य किंवा विष्णूगुप्त म्हणूनही ओळखले जाते, त्यांनी लिहिलेली 'चाणक्य नीती' हा ग्रंथ मानवी जीवनातील नीती, व्यवहार, कुटुंब, आणि राजकारण यांवर मार्गदर्शन करतो. द्वितीय अध्यायातील हा श्लोक माणसाला खरा आनंद आणि समाधानी जीवन कसे जगायचे, हे शिकवतो. चाणक्य सांगतात की, जीवनातील खरी सिद्धी भौतिक संपत्तीत नसून, कौटुंबिक सौख्य आणि मानसिक समाधानात आहे.

१. पहिली ओळ: पुत्राचे आज्ञाधारक असणे
ओळ (OLI): "यस्य पुत्रो वशीभूतो" अर्थ (Pratyek OLICHA Arth): ज्याचा पुत्र आज्ञाधारक (वशीभूत) आहे.

विवेचन (Pradirgh Vivechan): 'वशीभूत' या शब्दाचा अर्थ गुलाम नव्हे, तर शिस्तबद्ध, सन्मार्गी आणि वडिलांच्या विचारांशी एकरूप असणारा पुत्र. चाणक्यांच्या मते, पुत्र आज्ञाधारक असणे हे मोठे भाग्य आहे. कारण:

कुटुंबाची शांती: जर पुत्र व्यसनी, गैरवर्तन करणारा किंवा वडिलांचा अनादर करणारा असेल, तर घरातील शांती नष्ट होते. कुटुंबात नेहमी संघर्ष आणि चिंता असते.

भविष्याची निश्चितता: आज्ञाधारक पुत्रामुळे कुटुंबाचे नाव आणि वारसा सुरक्षित राहतो. वडील चिंतामुक्त होऊन आपले वृद्धत्व सुखकर करू शकतात.

उदाहरण: प्राचीन काळात श्रवणबाळाने आपल्या अंध माता-पित्याची केलेली सेवा किंवा अर्जुनाने श्रीकृष्णाच्या आज्ञेचे पालन करणे, ही आज्ञाधारकतेची उदाहरणे आहेत. ज्यांच्या घरात मुलांकडून सहकार्य मिळते, त्यांना मोठा मानसिक आधार मिळतो.

👑🏠👨�👩�👦�👦🧘�♂️💰😇🌿

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.11.2025-मंगळवार.
===========================================