⏳ संत कबीर दोहा: मानवी जीवनाची किंमत 💰 कबीर दोहा (१९):-1-⏳👤😴🍎💎💰💡🕊️

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

रात गंवाई सोय के, दिवस गंवाया खाय।
हीना जन्म अनमोल था, कोड़ी बदले जाय॥१९॥

भावार्थ- कबीर दस जी कहते हैं, रात तो तुमने सोकर गंवा दी और दिन खाने-पीने में गंवा दिया। यह हीरे जैसा अनमोल मनुष्य रूपी जन्म को तुमने कौड़ियो मे बदल दिया।

⏳ संत कबीर दोहा: मानवी जीवनाची किंमत 💰

कबीर दोहा (१९):

रात गंवाई सोय के, दिवस गंवाया खाय।
हीरा जनम अनमोल था, कोड़ी बदले जाय॥

सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth)

दोह्याचा गूढार्थ: संत कबीर दासजींनी हा दोहा मानवी जीवनाच्या अमूल्यत्वावर
आणि वेळेच्या योग्य उपयोगावर प्रकाश टाकतो.
कबीरजी येथे त्या व्यक्तीला उद्देशून बोलत आहेत, जो मनुष्य जन्म मिळूनही
आपले संपूर्ण आयुष्य केवळ दैनंदिन शारीरिक गरजा (झोपणे आणि खाणे) पूर्ण करण्यात घालवतो.

ईश्वरभक्ती किंवा आत्मिक कल्याणाचे महत्त्वपूर्ण कार्य विसरतो.

या दोह्यातील प्रतीके:

रात (रात्र): आळस, अज्ञान आणि विश्रामामध्ये वाया गेलेला वेळ.

दिवस: कर्म (कार्य) करण्यात वाया गेलेला वेळ, जो केवळ शारीरिक गरजा भागवण्यात खर्च झाला.

हीरा जनम (हिऱ्यासारखा जन्म): मोक्षप्राप्तीसाठी किंवा आत्मिक उन्नतीसाठी मिळालेला अमूल्य असा मनुष्य जन्म.

कोड़ी (कवडी): अत्यंत कमी किंमत किंवा नगण्यता (Worthlessness).

गूढार्थ:

मनुष्य जन्म हा हिऱ्याप्रमाणे अमूल्य आहे, कारण या जन्मातच
आत्मा आणि परमेश्वर यांच्या भेटीचा मार्ग उघडतो (मोक्षप्राप्तीची शक्यता असते).
परंतु, लोक आपले जीवन झोपणे आणि खाणे यासारख्या क्षुल्लक क्रियांमध्ये वाया घालवतात.
त्यामुळे, हा अमूल्य जन्म ते कवडीमोल किमतीत गमावून बसतात.

कबीरजींचा उपदेश आहे की, जीवन क्षणभंगुर आहे; त्याचा उपयोग श्रेष्ठ कार्यासाठी करा.

प्रत्येक ओळीचा अर्थ आणि विस्तृत विवेचन
ओळ १:

रात गंवाई सोय के, दिवस गंवाया खाय।

शब्दअर्थ (Meaning):

रात गंवाई: रात्र वाया घालवली.

सोय के: झोपण्यात/आळसात.

दिवस गंवाया: दिवस वाया घालवला.

खाय: खाण्यात (केवळ पोटाची चिंता करण्यात/उपभोगात).

विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन:
या ओळीत कबीरजी सामान्य मानवाच्या जीवनाचे निरीक्षण मांडतात.
मनुष्याच्या जीवनाचा मोठा भाग केवळ दोन क्रियांत व्यतीत होतो:

रात गंवाई सोय के (रात्र झोपण्यात गेली): रात्रीचा वेळ साधनेसाठी, आत्मचिंतनासाठी किंवा परमेश्वराचे नामस्मरण करण्यासाठी महत्त्वाचा मानला जातो.
मात्र, सामान्य मनुष्य हा वेळ केवळ आळसात आणि अखंड झोपेत घालवतो, ज्यामुळे आत्मिक प्रगती थांबते.

दिवस गंवाया खाय (दिवस खाण्यात गेला): दिवसाचा वेळ कर्म करण्यासाठी, धन कमावण्यासाठी आणि कुटुंबाचे पालनपोषण करण्यासाठी असतो.
पण, जेव्हा हे सर्व कर्म केवळ 'खाण्यासाठी' (म्हणजे केवळ शारीरिक गरजा आणि भौतिक उपभोग) केले जाते, तेव्हा त्या कर्माला मोक्षाची जोड मिळत नाही.

उदाहरणासहित: जो व्यक्ती केवळ पोटासाठी दिवसभर कष्ट करतो
आणि रात्री केवळ झोपून सकाळी उठतो, तो पशू आणि मनुष्य यातील फरक विसरतो.
कारण पशूही हेच काम करतात. मनुष्य जन्माचा उद्देश आत्मिक उन्नती आहे.

⏳👤😴🍎💎💰💡🕊�

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.11.2025-सोमवार.     
===========================================