🪷 संत कबीर दास जी का दोहा (क्रमांक २०) 🪷-2-🙏🕉️📿😴💀⏰💡🌿 अमृत✨

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

नींद निशानी मौत की, उठ कबीरा जाग।
और रसायन छांड़ि के, नाम रसायन लाग॥२०॥

३. तिसरी ओळ: क्षणभंगुर साधनांचा त्याग
ओळ (OLI): "और रसायन छांड़ि के," अर्थ (Pratyek OLICHA Arth): आणि इतर सर्व रसायन (साधने/उपाय) सोडून दे.

विवेचन (Pradirgh Vivechan): येथे 'रसायन' या शब्दाचा अर्थ जीवनातील आधारभूत उपाय किंवा पदार्थ असा आहे. कबीर 'इतर रसायने' म्हणून खालील गोष्टींकडे निर्देश करतात:

भौतिक साधने: धन-संपत्ती, मोठेपणा, सत्ता मिळवण्यासाठीची धावपळ.

अल्पकालीन आनंद: विषय-भोग, इंद्रियांचे सुख, व्यसने, ज्यामुळे क्षणिक आनंद मिळतो.

कर्मकांडाचा मोह: बाह्य कर्मकांड, ज्यामध्ये भक्तीचा खरा भाव नसतो. ही सर्व रसायने जीवनातील 'आजार' (संसार-चक्र) दूर करू शकत नाहीत.

उदाहरण: रोग बरा करण्यासाठी विषारी औषधे (इतर रसायने) न घेता, केवळ अमृतमय औषध (नाम-रसायन) घ्यावे. म्हणजे, क्षणभंगुर मोहाच्या मागे न धावता शाश्वत सुखाचा मार्ग स्वीकारावा.

४. चौथी ओळ: नामाचे अमृत
ओळ (OLI): "नाम रसायन लाग॥" अर्थ (Pratyek OLICHA Arth): केवळ नामाच्या रसायनाला (भगवंताच्या नामाच्या अमृताला) लागू हो (ते स्वीकार).

विवेचन (Pradirgh Vivechan): 'नाम रसायन' म्हणजे भगवंताच्या नामाचे स्मरण, जप आणि ध्यान. हे रसायन कसे आहे:

अमृततुल्य: हे रसायन सर्व दुःखे दूर करून शाश्वत आनंद आणि मोक्ष प्रदान करणारे आहे. ते मृत्यूच्या भयावर विजय मिळवण्यास मदत करते.

सहज उपाय: हे रसायन प्राप्त करण्यासाठी धन किंवा मोठे कर्मकांडाची गरज नाही. कोणीही, कधीही, कोणत्याही परिस्थितीत देवाचे नामस्मरण करू शकतो.

अंतिम सत्य: कबीरांच्या मते, या जगात भगवंताचे नामस्मरण हेच एकमेव सत्य आणि शाश्वत साधन आहे.

उदाहरण: नाम-रसायन हे संजीवनी बुटीसारखे आहे. ते संसारातील विकारांना नष्ट करून जीवनात अध्यात्मिक ऊर्जा भरते.

समारोप (Conclusion)
कबीर दासजींचा हा दोहा मानवी जीवनातील वेळेचे महत्त्व, नश्वरतेचे ज्ञान आणि नामस्मरणाची शक्ती या त्रयीवर आधारित आहे. अज्ञानाच्या झोपेतून जागे होऊन, सर्व भौतिक सुख-साधनांचा मोह सोडून, केवळ भगवंताच्या नामाचे अमृत प्राशन करावे, हाच या दोह्याचा अंतिम संदेश आहे.

निष्कर्ष (Summary/Inference)
जीवनात शांती आणि मोक्ष मिळवण्यासाठी, प्रत्येक मानवाने 'नींद' (अज्ञान) सोडून 'जाग' (ज्ञान) स्वीकारले पाहिजे. नामस्मरण हेच एकमेव प्रभावी साधन आहे, जे जीवनातील सर्व दुःखे आणि भीती दूर करते.

🙏🕉�📿😴💀⏰💡🌿 अमृत✨

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.11.2025-मंगळवार.
===========================================