श्रीमद्भगवदगीता-🙏 कर्मयोग - श्लोक १३: 'यज्ञशेष' भोजनाची गाथा 🙏🙏 🧘 🌿 🍚 🍽️

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः।
भुंजते ते त्वघं पापा ये पचन्त्यात्मकारणात्।।13।।

🙏 कर्मयोग - श्लोक १३: 'यज्ञशेष' भोजनाची गाथा 🙏

भगवद्गीतेचा संदेश - अध्याय ३, श्लोक १३ (यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः। भुंजते ते त्वघं पापा ये पचन्त्यात्मकारणात्।।)

📜 कविता: यज्ञ आणि समर्पण 🌸

१. आरंभ आणि यज्ञाचे महत्त्व 🌿

जो यज्ञ करून शेष अन्न खातो, संत,
तो पापांतून मुक्त होतो निश्चित अंत।
त्याग आणि प्रेम हाच कर्माचा आधार,
जगण्याला मिळते मग सुंदर किनार।

(अर्थ: जो माणूस यज्ञ (लोकांसाठी केलेले कर्म) करून उरलेले अन्न खातो, तो सज्जन सर्व पापांतून मुक्त होतो.)

२. स्वार्थाचे बंधन आणि कर्म 🔗

जे लोक शिजवतात केवळ आपल्यासाठी,
भोगतात पाप तेच, त्यांची ती गती।
स्वतःचाच विचार, नाही सर्वांचा हेतू,
अशा कर्मातून दुःखच येते नेतू।

(अर्थ: पण जे पापी लोक केवळ स्वतःच्या स्वार्थासाठी (पोटासाठी) शिजवतात (कर्म करतात), ते केवळ पापच भक्षण करतात.)

३. यज्ञशेषी जीवन 🌼

'मी' पणाचा त्यागूनी, सर्वांना वाटावे,
मग जे उरले तेच, तृप्तीने घ्यावे।
सृष्टीचा नियम, देणे-घेणे सारे,
जीवन thus होते मग पवित्र आणि न्यारे।

(अर्थ: आधी इतरांना देऊन मग उरलेला स्वीकार करणे, ही वृत्ती मनुष्याला पवित्र बनवते.)

४. स्वार्थ: पापाचे भक्षण ⚖️

जे स्वार्थाने वागती, फक्त माझे, माझे,
तेथे पापाचे भरणे, भोग त्याचे ताजे।
इतरांचे हक्क तेथे होतात चूर्ण,
म्हणूनच मिळते त्यांना फळ अपूर्ण।

(अर्थ: केवळ स्वार्थाने उपभोग घेतल्यास, ते पाप ठरते आणि त्यातून बंधने निर्माण होतात.)

५. निष्काम कर्म आणि मुक्तीचे द्वार 🗝�

निष्काम भावनेने करावे कर्म सारे,
त्याग भावना ठेवून, दूर करावी खारे।
अशी वृत्ती धरी जो, तो मुक्त होतो,
जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्यांतून सहज निघतो।

(अर्थ: निष्काम कर्मामुळे माणूस मुक्तीच्या मार्गावर जातो.)

६. उदाहरणाने स्पष्टीकरण (दान आणि भक्ती) ✨

शेतकरी वाटावे धान्य, मग घ्यावे।
आईने शिजवावे, मग प्रेमळपणे द्यावे।
हाच खरा यज्ञ आहे, भक्तीचे रूप,
याच मार्गाने मिळवावे शाश्वत सुख।

(अर्थ: कुटुंबातील किंवा समाजातील कर्तव्य प्रथम पूर्ण करून, मगच स्वतःसाठी स्वीकार करणे हा यज्ञ आहे.)

७. समारोप आणि अंतिम संदेश 💖

म्हणूनी म्हणावे, हे कृष्णाचे वचन,
परमार्थच मोठा, नको स्वार्थाचे बंधन।
कर्म करावे ऐसे की, देवही हसावा,
मुक्त होऊन जीव आनंदी बसावा।

(अर्थ: गीतेचा अंतिम संदेश हाच आहे की स्वार्थ सोडून परमार्थ वृत्तीने कर्म करावे.)

📝 प्रत्येक पदाचा मराठी अर्थ (Short Meaning) 📖

पद १: जो यज्ञरूप कर्म करून उरलेले अन्न (फळ) ग्रहण करतो, तो सज्जन सर्व पापांपासून मुक्त होतो.

पद २: जे केवळ स्वतःसाठीच (स्वार्थाने) कर्म करतात, ते पापी लोक त्या कर्मातून निर्माण झालेले पापच भोगतात.

पद ३: आपल्या कृतीतून 'मी' पणाचा त्याग करून, इतरांना देऊन मग उरलेला स्वीकार करावा.

पद ४: केवळ स्वतःच्या सुखाचा विचार करणारा मनुष्य बंधनकारक पाप निर्माण करतो.

पद ५: कोणतीही अपेक्षा न ठेवता केलेले कर्म (निष्काम कर्म) मनुष्याला मोक्ष मिळवून देते.

पद ६: उदाहरणासह, आपले कर्तव्य आधी पूर्ण करून मग मिळालेल्या फळाचा स्वीकार करावा.

पद ७: स्वार्थ सोडून परमार्थ बुद्धीने कर्म करणे, हाच या श्लोकाचा अंतिम आणि महत्त्वाचा संदेश आहे.

🌟 इमोजी सारांश (Emoji Saransh) 🌟
🙏 🧘 🌿 🍚 🍽� ✨ 🚫 💸 ⚖️ 🔗 💖

--अतुल परब
--दिनांक-19.11.2025-बुधवार.   
===========================================