🙏🧠📜🐍 🎯 चाणक्य नीती: द्वितीय अध्याय - श्लोक ५-1-🙏🧠📜🐍🤐😈👥💔

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति द्वितीय अध्याय -

परोक्षे कार्यहन्तारं प्रत्यक्षे प्रियवादिनम्।।
वर्जयेत्तादृशं मित्रं विषकुम्भम्पयोमुखम् ।।५।।

अर्थ- ऐसे लोगों से बचे जो आपके मुह पर तो मीठी बातें करते हैं, लेकिनआपके पीठ पीछे आपको बर्बाद करने की योजना बनाते हैं, ऐसा करने वालेतो उस विष के घड़े के समान है जिसकी उपरी सतह दूध से भरी है।

Meaning- Avoid him who talks sweetly before you but tries to ruin you behind your back, for he is like a pitcher of poison with milk on top.

🙏🧠📜🐍

🎯 चाणक्य नीती: द्वितीय अध्याय - श्लोक ५ चा सखोल भावार्थ (मराठी)

📖 आरंभ (Introduction)
आचार्य चाणक्य यांनी रचलेली 'चाणक्य नीती' हे मानवी जीवनातील व्यावहारिक शहाणपण (Practical Wisdom) आणि संबंधांचे व्यवस्थापन (Relationship Management) यांचे भांडागार आहे. या नीतीग्रंथात, चाणक्य यांनी कोणत्या व्यक्तीवर विश्वास ठेवावा आणि कोणत्या व्यक्तीला टाळावे, याबद्दल स्पष्ट मार्गदर्शन केले आहे. द्वितीय अध्यायातील हा ५ वा श्लोक खोट्या आणि कपटी मित्रांना ओळखण्याचे अत्यंत महत्त्वाचे सूत्र सांगतो.

📜 श्लोक आणि प्रत्येक ओळीचा अर्थ (Shloka and Meaning of each Line)
मूळ श्लोक:

परोक्षे कार्यहन्तारं प्रत्यक्षे प्रियवादिनम्।। वर्जयेत्तादृशं मित्रं विषकुम्भम्पयोमुखम् ।।५।।

१. पहिली ओळ (First Line - OLI):
परोक्षे कार्यहन्तारं

अर्थ (Meaning): जो परोक्षपणे (मागे) तुमच्या कार्याचा नाश करतो किंवा बिघडवतो.

विस्तृत विवेचन (Detailed Elaboration): चाणक्य सांगतात की, खरा धोका त्या व्यक्तीकडून असतो जो तुमच्या समोर नसताना (तुमच्या गैरहजेरीत) तुमचे कार्य बिघडवतो. 'कार्यहन्तारं' म्हणजे कामाचा नाश करणारा, योजनांमध्ये अडथळे आणणारा किंवा तुमच्याबद्दल इतरांना चुकीच्या गोष्टी सांगून तुमच्या प्रतिष्ठेचे नुकसान करणारा. अशी व्यक्ती तुमच्या पाठीमागे तुमच्या कामात विघ्न आणते किंवा तुमच्या प्रगतीचा द्वेष करते. हे लक्षण त्या मित्राचे आहे, जो आतल्या गाठीचा (Intrinsically Malicious) असतो आणि त्याची इच्छा तुमचा तोटा करण्याची असते.

२. दुसरी ओळ (Second Line - OLI):
प्रत्यक्षे प्रियवादिनम्

अर्थ (Meaning): जो प्रत्यक्ष (समोर) मात्र गोड बोलतो आणि स्तुती करतो.

विस्तृत विवेचन (Detailed Elaboration): या ओळीतून ढोंगी मित्राचे दुसरे महत्त्वाचे लक्षण स्पष्ट होते. ही व्यक्ती जेव्हा तुमच्या समोर असते, तेव्हा अत्यंत विनम्र, हितचिंतक आणि प्रिय बोलणारी (Sweet-talker) असल्याचा आव आणते. तो तुमचे कौतुक करतो, तुम्हाला मोठेपणा देतो आणि तुमचा विश्वास जिंकण्याचा प्रयत्न करतो. यामुळे तुम्हाला वाटते की, ही व्यक्ती तुमचा सच्चा मित्र आहे. परंतु, प्रत्यक्षात हे केवळ एक मुखवटा (Mask) असते, ज्यामुळे त्याचे खरे कपट तुमच्या लक्षात येत नाही. उदाहरणासह: एखादा सहकारी तुमच्यासमोर तुमच्या कामाची खूप प्रशंसा करतो, पण तुमच्या बॉससमोर मात्र तुमच्या चुका सांगून तुमची बदनामी करतो.

३. तिसरी ओळ (Third Line - OLI):
वर्जयेत्तादृशं मित्रं

अर्थ (Meaning): अशा (वर उल्लेख केलेल्या) मित्राला त्वरित टाळावे (त्याग करावा, दूर करावे).

विस्तृत विवेचन (Detailed Elaboration): चाणक्य कोणत्याही प्रकारची संदिग्धता न ठेवता स्पष्टपणे सांगतात की, अशा दुटप्पी मित्राला त्वरित आपल्या जीवनातून काढून टाकणे आवश्यक आहे. 'वर्जयेत्' म्हणजे दूर करणे, त्यांचा सहवास टाळणे. कारण, अशी व्यक्ती कालांतराने तुमच्या जीवनात मोठे नुकसान आणि संकट निर्माण करू शकते. सावधानता (Caution) हाच या परिस्थितीतील सर्वोत्तम उपाय आहे. अशा मित्राशी संबंध ठेवणे म्हणजे स्वतःच्या पायावर धोंडा पाडून घेणे आहे.

🙏🧠📜🐍🤐😈👥💔

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-20.11.2025-गुरुवार.     
===========================================