संत सेना महाराज-संत बंका-कोण भाग्य तया सेना न्हावियाचे-1-🎁🙏🪞👑⭐💖🚩💫

[Atul Kaviraje]

                     "संत चरित्र"
                    ------------

        संत सेना महाराज-

संत सेनाजींबद्दल समकालीन संतांमध्ये सश्रद्धभाव होता. सेनाज्जींचे महत्व्व व मोठेपण सर्वज्ञात होते. सेनाजींच्या बाबतीत विठ्ठलाचे प्रेम, तो चमत्कार संत चोखामेळ्यांचा मेहुणा संत निर्मळाचे पती संत बंका यांनी आपल्या अभंगातून सांगितला आहे. अर्थात हे उल्लेख खुप महत्वाचे आहेत. असे ते म्हणतात.

             संत बंका-

     "कोण भाग्य तया सेना न्हावियाचे।

     नीच काम त्याचे स्वये करी ॥ १ ॥

     घेऊनि धोकटी हजामत करी।

     आरसा दावी करी बादशहासी॥२॥..

     बंका म्हणे ज्याचे पवाडे।

     तो भक्त साकडे वारितसे॥४॥"

संत बंका हे महान संत सेना न्हावी यांचे समकालीन आणि त्यांचे शिष्य होते. या अभंगातून ते भगवंताची भक्तवत्सलता आणि भक्ताच्या सेवेचे महत्त्व किती मोठे आहे, हे दर्शवतात.

🙏 संत बंका यांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ 🙏

अभंग (निवडक कडवे):
"कोण भाग्य तया सेना न्हावियाचे। नीच काम त्याचे स्वये करी ॥ १ ॥

घेऊनि धोकटी हजामत करी। आरसा दावी करी बादशहासी॥२॥...

बंका म्हणे ज्याचे पवाडे। तो भक्त साकडे वारितसे॥४॥"

१. आरंभ (Introduction):
संत बंका यांचा हा अभंग संत सेना न्हावी यांच्या जीवनातील एका महत्त्वपूर्ण प्रसंगावर आधारित आहे. संत सेना हे विठ्ठलाचे मोठे भक्त होते आणि ते व्यवसायाने न्हावी (हजामत करणारे) होते. त्यांचे राज्यकर्त्यांशी चांगले संबंध होते आणि ते बादशहाचे न्हावी म्हणून काम करत असत. एकदा संत सेना विठ्ठल भजनात इतके मग्न झाले की त्यांना बादशहाच्या सेवेसाठी वेळेवर जाता आले नाही. तेव्हा, त्यांच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन साक्षात परमेश्वरानेच (विठ्ठलाने) सेना न्हावी यांचे रूप घेऊन बादशहाची सेवा केली. संत बंका याच चमत्काराचे वर्णन करून भगवंताच्या भक्त-प्रेमाचे गौरव गात आहेत.

२. प्रत्येक कडव्याचा अर्थ आणि विस्तृत विवेचन:

कडवे १: "कोण भाग्य तया सेना न्हावियाचे। नीच काम त्याचे स्वये करी ॥ १ ॥"
प्रत्येक कडव्याचा अर्थ: संत सेना न्हावी यांचे भाग्य किती मोठे आहे! कारण, त्यांचे जे सामान्य किंवा 'नीच' (व्यवसाय दृष्ट्या कमी महत्त्वाचे) काम होते, ते साक्षात परमेश्वराने स्वतः केले.

विस्तृत विवेचन:

संत बंका येथे भक्ताच्या भाग्याचा महिमा वर्णन करतात. 'नीच काम' या शब्दाचा अर्थ येथे कनिष्ठ किंवा कमी प्रतिष्ठेचे काम असा आहे. संत सेना न्हावी या व्यवसायाशी जोडलेले होते.

हा अभंग सांगतो की, जेव्हा भक्ताची भक्ती तीव्र असते आणि तो आपल्या कर्तव्यातून विचलित होऊ नये यासाठी तो काळजी घेतो, तेव्हा देव स्वतः त्याचे रक्षण करतो आणि गरज पडल्यास त्याचे कामही करतो.

भावार्थ: यातून भगवंताची 'भक्तवत्सलता' सिद्ध होते. देव कोणत्याही कामाला लहान-मोठे मानत नाही. भक्ताच्या प्रेमापोटी तो न्हावीचे काम करण्यासाठीही तयार होतो. देवासाठी भक्ताचे प्रेम महत्त्वाचे आहे, त्याचा व्यवसाय नाही.

कडवे २: "घेऊनि धोकटी हजामत करी। आरसा दावी करी बादशहासी॥२॥"
प्रत्येक कडव्याचा अर्थ: (भगवंताने) सेना न्हावीची धोकटी (हजामतीचे साहित्य असलेले पाकिट/पिशवी) घेतली आणि स्वतः बादशहाची हजामत (दाढी-केस करण्याची सेवा) केली. काम झाल्यावर बादशहाला स्वतःच्या हाताने आरसा दाखवला.

विस्तृत विवेचन:

हा कडवा भगवंताच्या कृतीचे थेट वर्णन करतो. ज्या वस्तू सामान्यपणे न्हावी वापरतो, त्या वस्तू भगवंताने हातात घेतल्या. हा प्रसंग दाखवतो की ईश्वर किती सहजपणे आणि नम्रपणे भक्ताचे काम करतो.

बादशहाशी व्यवहार: बादशहा त्यावेळचा सर्वात शक्तिशाली माणूस होता, तरीही देव त्याचे रूप घेऊन त्याची सेवा करतो. यातून हे कळते की देवासाठी भक्त आणि बादशहा या दोहोंमध्ये कोणताही भेद नाही.

चमत्कार: परमेश्वराच्या स्पर्शाने बादशहाची हजामत इतकी सुंदर झाली की त्याला स्वर्गीय आनंदाची अनुभूती झाली. देवाने आरसा दाखवल्यावर बादशहाला आरशात साक्षात देवाचे तेजस्वी रूप दिसले, ज्यामुळे तो चकित झाला. (हा भाग कथेत आहे, जो बंका येथे सूचित करतात).

🎁🙏🪞👑⭐💖🚩💫

(श्रीसकलसंतगाथा, संत बंका, अ० क्र० ३२) वरील दोन्ही संतांनी सेनामहाराजांच्या संदर्भात गौरवलेले प्रसंग त्यांच्या काळाच्या निर्णयाच्या संदर्भात जसे मदत करणारे वाटतात, तसे सेनामहाराजांच्या संदर्भातही वाटतात. राजाची हजामत, सेवा करणे हे कमी प्रतीचे काम, तरी प्रत्यक्ष विठ्ठल त्यांच्या मदतीसाठी धावून येतो, हे केवढे भाग्य सेनाजींच्या बाबतीत आहे, याचा निर्देश संत बंका करतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-21.11.2025-शुक्रवार.
===========================================