🧠 मैत्रीतील सावधानता: चाणक्य नीती 💡 (चाणक्य नीती - अध्याय २, श्लोक ६-🧠🤝🔒🔥

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति द्वितीय अध्याय -

न विवसेत्कुमित्रे च मित्रे चापि न विश्वसेत् ।
कदाचित्कुपितं मित्रं सर्वगृह्य प्रकाशयेत् ।।६।।

आचार्य चाणक्य यांच्या नीतीवर आधारित, व्यावहारिक शहाणपण देणारी, रसाळ आणि यमकबद्ध अशी सात कडव्यांची सुंदर मराठी कविता

हा श्लोक भक्तीभावापेक्षा व्यावहारिक जीवनातील सावधगिरीवर अधिक भर देतो, म्हणून कवितेचा सूर त्याच जाणिवेचा राहील.

🧠 मैत्रीतील सावधानता: चाणक्य नीती 💡

(चाणक्य नीती - अध्याय २, श्लोक ६ वर आधारित कविता)

श्लोक: न विवसेत्कुमित्रे च मित्रे चापि न विश्वसेत् । कदाचित्कुपितं मित्रं सर्वगृह्य प्रकाशयेत् ।।६।।

१. पहिले कडवे (भावार्थ: दुर्जनाचा त्याग)

दुर्जनाची संगत, कधी नको करू,
वाईट मार्गावर, पाऊल नको धरू;
कुमित्राच्या नावे, नको वास करणे,
सत्त्व तुझे बिघडेल, हेच नीतीचे म्हणे.

[अर्थ: वाईट मित्राच्या (कुमित्राच्या) सहवासात कधीही राहू नये, कारण त्यांची संगत आपले विचार बिघडवते. त्यांची साथ पूर्णपणे टाळावी.]

२. दुसरे कडवे (भावार्थ: मित्रावर विश्वास)

मित्र जरी चांगला, तरी पूर्ण विश्वास,
कधीच ठेऊ नये, असे नीतीचे खास;
विश्वास ठेवावा, मर्यादा ओळखून,
जागृत असावे, मन हे राखूनी.

[अर्थ: तुमचा मित्र चांगला असला तरी त्याच्यावर अंधविश्वास ठेवू नका. मैत्रीत विश्वास हवा, पण त्यात विवेक आणि मर्यादा राखणे आवश्यक आहे.]

३. तिसरे कडवे (भावार्थ: गोपनीय बाबींची काळजी)

तुमची जी गुपिते, दुर्बळता सारी,
सांगू नका कधी, त्या मित्राच्या तरी;
गुह्य ते आपले, स्वतःपाशी ठेवा,
काळजीने नेहमी, जीवन हे जगा.

[अर्थ: आपली अत्यंत गोपनीय रहस्ये आणि कमजोरी मित्राला सांगू नयेत. आपले खासगी आयुष्य स्वतःपुरतेच सुरक्षित ठेवावे.]

४. चौथे कडवे (भावार्थ: क्रोधाचा धोका)

कारण वेळ येता, कधी वैर झाले,
क्रोध त्यांच्या मनी, जेव्हा संचरेले;
बुद्धीचा तो नाश, त्यांना होई तेव्हा,
सावध राहावे, हीच खरी सेवा.

[अर्थ: कारण भविष्यात कधीतरी मैत्री बिघडल्यास आणि त्यांच्या मनात क्रोध निर्माण झाल्यास, त्यांची बुद्धी भ्रष्ट होते.]

५. पाचवे कडवे (भावार्थ: रहस्याचे प्रकटीकरण)

क्रोधाच्या भरात, तो मित्र कधी,
उघड करील सारी, तुमची ती कधी;
गृह्य ते आपले, करेल प्रकाशित,
मानहानी होईल, मग लज्जित.

[अर्थ: रागाच्या भरात आलेला मित्र तुमचे सर्व गोपनीय रहस्य उघड करून टाकू शकतो, ज्यामुळे तुमची समाजात बदनामी होईल.]

६. सहावे कडवे (भावार्थ: व्यावहारिक शहाणपण)

मैत्रीचे नाते, प्रेमळ असावे,
पण व्यावहारिक ज्ञान, नित्य मनी ठेवावे;
माणूस बदलतो, स्वभाव तो अस्थिर,
हाच चाणक्याचा, संदेश गंभीर.

[अर्थ: मैत्रीचे नाते प्रेमाचे असले तरी, माणूस अस्थिर स्वभावाचा असतो. म्हणून प्रत्येक नात्यात व्यावहारिक शहाणपण जपून वागावे, हा चाणक्यांचा गंभीर सल्ला आहे.]

७. सातवे कडवे (भावार्थ: अंतिम निष्कर्ष)

कुमित्राची संगत, मित्रे पूर्ण विश्वास,
आयुष्यात या दोहोंचा, टाळावा तो खास;
सतर्क राहावे, विवेक कधी न सोडणे,
चाणक्य नीतीचे, हेच खरे सोने.

[अर्थ: वाईट मित्राची संगत आणि चांगल्या मित्रावर पूर्ण विश्वास ठेवणे, या दोन्ही गोष्टी टाळाव्यात. नेहमी सतर्क राहणे आणि विवेक न सोडणे, हेच चाणक्य नीतीचे खरे सार आहे.]

🧠🤝🔒🔥🤐💡🛡�📝

--अतुल परब
--दिनांक-21.11.2025-शुक्रवार.
===========================================