🕉️ तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्रीमद्भगवद्गीता 🕉️ 🕉️ श्लोक क्रमांक १६-1-🙏✨ 🕉️

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः।
अघायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति।।16।।

हे पार्थ ! जो पुरुष इस लोक में इस प्रकार परम्परा से प्रचलित सृष्टिचक्र के अनुकूल नहीं बरतता अर्थात् अपने कर्तव्य का पालन नहीं करता, वह इन्द्रियों के द्वारा भोगों में रमण करने वाला पापायु पुरुष व्यर्थ ही जीता है |(16)

🕉� तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्रीमद्भगवद्गीता 🕉�
🕉� श्लोक क्रमांक १६
श्लोक (SHLOK – स्वतंत्र ४ ओळी)

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः।
अघायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति।।१६।।

🚩 श्लोकाचा अर्थ (Pratyek SHLOKACHA Arth)
अर्थ (Literal Meaning) — ४ ओळी

हे पार्था (अर्जुना)! जो मनुष्य
या लोकात, अशा प्रकारे (देवांनी आणि यज्ञांनी)
प्रवर्तित केलेल्या सृष्टीचक्राचे अनुसरण करत नाही,
तो पापाचे आयुष्य जगणारा व व्यर्थ जीवन जगतो.

🌟 श्लोकाचा सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth): Deep Meaning / Essence

परिच्छेद १ — ४ ओळी

या श्लोकात भगवान श्रीकृष्ण
कर्मचक्राचे महत्त्व आणि
ते न पाळणाऱ्या व्यक्तीच्या जीवनाची निरर्थकता
स्पष्ट करून सांगतात.

परिच्छेद २ — ४ ओळी

'एवं प्रवर्तितं चक्रम्' म्हणजे
ईश्वराने निर्माण केलेले सृष्टीचे नियम,
ज्यात कर्म, यज्ञ, परोपकार आणि
परस्पर सहकार्याचा समावेश आहे.

परिच्छेद ३ — ४ ओळी

हे चक्र एक अशी व्यवस्था आहे
ज्यात प्रत्येक घटक दुसऱ्यावर अवलंबून आहे.
प्रत्येकाने आपले कर्तव्य निष्ठेने
पार पाडलेच पाहिजे.

परिच्छेद ४ — ४ ओळी

जो माणूस या चक्राचा भाग न बनता
आपले विहित कर्म निष्कामपणे करत नाही,
तो समाजापासून व ईश्वरी नियमांपासून
स्वतःला तुटवतो.

परिच्छेद ५ — ४ ओळी

'अघायुरिन्द्रियारामः' म्हणजे
पापाचे आयुष्य जगणारा इंद्रियसुखी मनुष्य.
जो फक्त आपल्या सुखासाठी जगतो
तो आध्यात्मिक दृष्ट्या पोकळ बनतो.

परिच्छेद ६ — ४ ओळी

'मोघं पार्थ स जीवति' म्हणजे
ज्याच्या जीवनात सेवा किंवा योगदान नाही,
ते जीवन व्यर्थ व ओझे ठरते.
असा मनुष्य ध्येयहीन बनतो.

परिच्छेद ७ — ४ ओळी

हा श्लोक निष्काम कर्मयोगाचे
अनन्य महत्त्व शिकवतो.
फलाची अपेक्षा न ठेवता कर्म करणे
हेच चक्राचे केंद्र आहे.

📜 प्रत्येक श्लोकाचे मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन

🔱 आरंभ (Arambh – Introduction)
परिच्छेद १ — ४ ओळी

श्रीमद्भगवद्गीतेच्या कर्मयोग अध्यायातील
१६ वा श्लोक मानवी जीवनातील
कर्तव्यनिष्ठेचे आणि सामाजिक जबाबदारीचे
महत्त्व अधोरेखित करतो.

परिच्छेद २ — ४ ओळी

यापूर्वी कर्माचे दैवी मूळ
भगवंतांनी स्पष्ट केले असून,
या श्लोकात चक्र न पाळल्यास
काय परिणाम होतात हे सांगितले आहे.

🌊 विस्तृत विवेचन आणि विश्लेषण
(Detailed Elaboration and Analysis)

परिच्छेद १ — ४ ओळी

हा श्लोक परस्पर अवलंबित्व,
त्याग आणि सहयोग यांवर आधारित
जगण्याची प्रक्रिया म्हणजे
कर्मचक्र स्पष्ट करतो.

🙏 श्रीमद्भगवद्गीता ज्ञान की जय! 🙏✨

🕉� 🔔 🚩 📚 💡 🌟

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.11.2025-शनिवार.
===========================================