संत सेना महाराज-श्री एकनाथ महाराज-“सेना नानक पूजा करिता-1-🚩 🙏 💖 🤝 🌟 🕊️ ✨

[Atul Kaviraje]

                     "संत चरित्र"
                    ------------

        संत सेना महाराज-

(श्रीसंतसकलगाथा, श्रीएकनाथमहाराज अ० क्र० ३९६३, खंड २) दोन ठिकाणी संत सेनाजींचा उल्लेख केला आहे. एकनाथमहाराजांनी श्रीज्ञानदेव- नामदेव समकालीन सर्व संतांचा नामनिर्देश करून उत्तर भारतातील (हिंदी) संतांची नावे गुंफलेली आहेत. यामध्ये संत सेनाजींच्या नावाने रचना केली आहे.

       श्री एकनाथ महाराज-

     "सेना नानक पूजा करिता।

     देवने धोकटी लिया देखा॥"

🚩 श्री संत एकनाथ महाराज - अभंगाचा सखोल भावार्थ 🚩

अभंग: "सेना नानक पूजा करिता। देवने धोकटी लिया देखा॥"

१. आरंभ (Arambh): अभंगाचा परिचय
प्रस्तुत अभंग हा वारकरी संप्रदायाचे महान संत आणि भागवत धर्माचे आधारस्तंभ असणाऱ्या संत श्री एकनाथ महाराज यांच्या रचनांमधील आहे. या अभंगाच्या दोन ओळींमध्ये एकनाथ महाराजांनी भक्तीमार्गातील दोन अत्यंत महत्त्वाच्या संतांचा, म्हणजे संत सेना महाराज (महाराष्ट्र) आणि संत नानक देव (पंजाब/उत्तर भारत, शीख धर्माचे संस्थापक), यांचा उल्लेख करून देवाने त्यांच्या भक्तीचा स्वीकार कसा केला, हे एका विलक्षण दृष्टांतातून सांगितले आहे. हा अभंग निर्गुण आणि सगुण भक्तीच्या ऐक्याचे तसेच देवाच्या भक्तांवरील प्रेमाचे प्रतीक आहे.

२. प्रत्येक कडव्याचा अर्थ (Pratyek Kadvayacha Arth)

कडवे १: "सेना नानक पूजा करिता।"
अर्थ: संत सेना महाराज आणि संत नानक देव हे आपापल्या पद्धतीने (म्हणजे सगुण आणि निर्गुण भावाने) देवाची पूजा, उपासना किंवा भक्ती करत असताना.

कडवे २: "देवने धोकटी लिया देखा॥"
अर्थ: देवाने (ईश्वराने) त्यांच्या पूजेतील 'धोकटी' (धोकटी/धोकटी) म्हणजेच त्यांच्या भक्तीचा सार किंवा त्यांचे समर्पण स्वीकारले, हे पाहिले.

टीप: 'धोकटी' या शब्दाचा शब्दशः अर्थ 'कपड्याचे बोचके', 'मातीचा ढिगारा' किंवा 'अत्यंत साधी वस्तू' असा होतो. येथे त्याचा लाक्षणिक अर्थ 'भक्ताने अत्यंत प्रेम आणि श्रद्धेने अर्पण केलेली साधी/तुच्छ गोष्ट' किंवा 'त्यांच्या भक्तीचा गाभा' असा घ्यावा लागतो.

३. प्रत्येक कडव्याचे मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन (Pratyek Kadvayache Marathi Sampurna Vistrut ani Pradirgh Vivechan)

विवेचन १: "सेना नानक पूजा करिता।"
या चरणातून एकनाथ महाराज दोन भिन्न प्रादेशिक आणि उपासना पद्धतीच्या संतांना एकत्र आणतात.

संत सेना महाराज: हे महाराष्ट्रातील संत आणि वारकरी संप्रदायातील आहेत. त्यांचा व्यवसाय न्हावीपणाचा (केशकर्तन) होता. त्यांची भक्ती सगुण स्वरूपाची होती. त्यांनी प्रत्यक्ष विठ्ठलाची भक्ती केली, विठ्ठलाच्या भेटीची तळमळ ठेवली. त्यांची पूजा पद्धत अधिक व्यवहार्य आणि सगुण भक्तीवर आधारित होती.

संत नानक देव: हे उत्तर भारतातील संत, जे पुढे शीख धर्माचे संस्थापक ठरले. त्यांची उपासना पद्धत निर्गुण, निराकार ब्रह्मावर आधारित होती. त्यांनी कर्मकांडापेक्षा नामस्मरण आणि मानवी ऐक्यावर अधिक भर दिला.

या दोन संतांचा एकत्र उल्लेख करून एकनाथ महाराज हे दर्शवतात की, देवासाठी भक्तीचा मार्ग सगुण असो वा निर्गुण, तो भेद महत्त्वाचा नाही. भक्ताची भाववृत्ती आणि आंतरिक तळमळ अधिक महत्त्वाची आहे. दोघांनीही आपापल्या पद्धतीने, पूर्ण समर्पण भावाने, आपले कर्म करत असताना ईश्वराचे चिंतन केले.

🚩 🙏 💖 🤝 🌟 🕊� ✨

(चरण क्र०२६)

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.11.2025-रविवार.           
===========================================