संत सेना महाराज-श्री एकनाथ महाराज-“सेना नानक पूजा करिता-2-🚩 🙏 💖 🤝 🌟 🕊️ ✨

[Atul Kaviraje]

                     "संत चरित्र"
                    ------------

        संत सेना महाराज-

विवेचन २: "देवने धोकटी लिया देखा॥"
हा अभंगाचा गाभा आहे. 'धोकटी लिया देखा' या शब्दांत देवाचे भक्तांवरील निरपेक्ष प्रेम आणि भक्तीची स्वीकृती दर्शविली आहे.

'धोकटी'चा अर्थ (उदाहरणांसह):

संत सेना महाराजांचे उदाहरण: सेना महाराजांनी आपल्या यजमानांच्या घरी जाण्यास उशीर झाल्यामुळे, प्रत्यक्ष परमेश्वराने स्वतः सेना महाराजांचे रूप घेऊन त्यांचे काम केले. यजमानांनी त्यांना धोकटीमध्ये (पिशवीत) ठेवलेली मोहरांची भेट दिली. इथे 'धोकटी' म्हणजे भक्ताच्या कर्माचा आणि प्रेमाचा प्रसाद जो देव स्वीकारतो.

नानक देवांचे उदाहरण: नानक देवांची भक्ती ही अत्यंत साधी आणि निराकार होती. त्यांच्या पूजेतील 'धोकटी' म्हणजे त्यांच्या साध्यासुध्या भक्तीचा गाभा, त्यांचे निरागस प्रेम आणि मनोभावे केलेले समर्पण.

याचा अर्थ असा की, जेव्हा भक्त अत्यंत साध्या आणि निखळ मनाने पूजा किंवा भक्ती करतो, तेव्हा देव त्याच्या क्रियेचे बाह्य स्वरूप (पूजा साधी आहे की भव्य) न पाहता, त्या क्रियेमागील भावाला स्वीकारतो. देवाने सेना आणि नानक या दोघांचीही भक्ती स्वीकारली. कारण दोघांच्याही अंतःकरणात श्रद्धा, प्रेम आणि निरपेक्षता होती. देवाला संपत्ती, अलंकार किंवा कर्मकांडाची आवश्यकता नसते, त्याला केवळ प्रेमाची 'धोकटी' (प्रेमभरलेले छोटेसे बोचके) हवी असते.

४. समारोप आणि निष्कर्ष (Samarop ani Nishkarsha)

निष्कर्ष (Nishkarsha): भक्तीचे सार्वत्रिक सत्य

या छोट्याशा अभंगातून एकनाथ महाराज खालील महान सत्ये सिद्ध करतात:

भक्तीची सर्वसमावेशकता: देव कोणत्याही विशिष्ट पूजा पद्धतीचा किंवा धर्माचा आग्रह धरत नाही. भक्ती सगुण असो (सेना महाराज) वा निर्गुण (नानक देव), शुद्ध भाव महत्त्वाचा आहे.

देवाचा भक्तवत्सलपणा: देव आपल्या भक्तांच्या अत्यंत साध्या आणि तुच्छ वाटणाऱ्या वस्तूचा (धोकटीचा) सुद्धा प्रेमाने स्वीकार करतो. "भाव तेथे देव" हा सिद्धांत येथे स्थापित होतो.

कर्म आणि भक्तीची जोड: दोन्ही संत आपापले कर्म करत असतानाच भक्तीत लीन होते. त्यांनी आपले कर्तव्य सोडले नाही.

एकनाथ महाराज या संतांच्या उदाहरणातून समाजाला हा संदेश देतात की, जाती, पंथ, प्रादेशिकता किंवा उपासना पद्धत यावर देवाचा स्वीकार अवलंबून नसतो; तो केवळ भक्ताच्या अंतःकरणातील शुद्ध प्रेम आणि समर्पणावर अवलंबून असतो.

🚩 🙏 💖 🤝 🌟 🕊� ✨

(चरण क्र०२६)

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.11.2025-रविवार.         
===========================================