🌟 संत कबीर दास जी के दोहे - स्वाभिमानाचा उपदेश 🌟-1-🙏 🧠 🌟 🛡️ 💖 🌿 🧘

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

माँगन मरण समान है, मति माँगो कोई भीख।
माँगन से तो मरना भला, यह सतगुरु की सीख॥२५॥

भावार्थ- कबीर दास जी कहते है, माँगना मरने के बराबर है इसलिए किसी से भीख मत माँगो। सतगुरु की यही शिक्षा है की माँगने से मर जाना बेहतर है अतः प्रयास यह करना चाहिये की हमे जो भी वस्तु की आवश्यकता हो उसे अपने मेहनत से प्राप्त करें न की किसी से माँगकर।

🌟 संत कबीर दास जी के दोहे - स्वाभिमानाचा उपदेश 🌟

माँगन मरण समान है, मति माँगो कोई भीख।
माँगन से तो मरना भला, यह सतगुरु की सीख॥२५॥

१. आरंभ (Arambh): दोह्याचा परिचय
संत कबीर दास जी हे केवळ कवी नव्हते, तर ते समाजसुधारक आणि आध्यात्मिक गुरू होते. त्यांनी आपल्या दोह्यांच्या माध्यमातून मानवी जीवनातील सत्ये, नीती आणि आध्यात्मिक मार्गावर प्रकाश टाकला. प्रस्तुत दोह्यात, कबीर दास यांनी स्वाभिमान (Self-respect) या मूल्याला परम सत्य मानले आहे. ते स्पष्टपणे सांगतात की, मनुष्याने कोणत्याही परिस्थितीत पराधीनता स्वीकारू नये, कारण मागणी करणे (भीक मागणे) हे मृत्यूसमान दुःखदायक आहे. हा दोहा श्रम आणि आत्मनिर्भरतेच्या नीतीचा आधार आहे.

२. प्रत्येक ओळीचा अर्थ (Pratyek Olicha Arth)

ओळ १: "माँगन मरण समान है,"
अर्थ: (कोणाकडे) भीक मागणे किंवा कोणत्याही गोष्टीसाठी मागणी करणे हे मरणासारखे आहे.

ओळ २: "मति माँगो कोई भीख।"
अर्थ: म्हणून, तुम्ही कोणाकडेही कधीही भीक मागू नका.

ओळ ३: "माँगन से तो मरना भला,"
अर्थ: मागणी करण्यापेक्षा (भीक मागून जगण्यापेक्षा) तर मरणे (शरीर त्यागणे) हे उत्तम आहे.

ओळ ४: "यह सतगुरु की सीख॥"
अर्थ: हा (स्वाभिमानाचा आणि आत्मनिर्भरतेचा) उपदेश सद्गुरूंचा आहे.

३. सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth): Deep Meaning/Essence

कबीरांनी येथे मरण या शब्दाचा प्रयोग केवळ शारीरिक मृत्यूसाठी नाही, तर आत्मिक मृत्यू, स्वाभिमानाचा नाश आणि मनोबलाचा क्षय यासाठी केला आहे.

माणूस जेव्हा दुसऱ्या व्यक्तीपुढे हात पसरतो, तेव्हा तो केवळ वस्तू किंवा धन मागत नाही, तर तो स्वतःचा मान आणि गौरव त्या व्यक्तीच्या हातात सोपवतो. भीक मागणे ही अवस्था पराधीनता आणि दीनता (गरीब मानसिकतेची) आहे.

कबीर सांगतात की, देह त्यागणे हे एकदाच होणारे दुःख आहे; परंतु मागणी करून जगणे म्हणजे रोज आत्म्याचा अपमान सहन करत जगणे आहे. सद्गुरूंचा उपदेश म्हणून, या दोह्याला केवळ सामाजिक नीतीचे महत्त्व प्राप्त होत नाही, तर आध्यात्मिक साधनेचे देखील महत्त्व मिळते. जो भिकारी असतो, तो स्वर्गाची किंवा मोक्षाची मागणी कशी करू शकेल? आत्मज्ञान मिळवण्यासाठी निर्भयता (fearlessness) आणि आत्मनिर्भरता आवश्यक आहे, जी मागणी केल्याने नष्ट होते.

🙏 🧠 🌟 🛡� 💖 🌿 🧘

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.11.2025-रविवार.         
===========================================