🙏 श्रीमद्भगवद्गीता - तिसरा अध्यायः कर्मयोग 🙏 श्लोक १८-2-🙏 🕉️ 🧘‍♀️ 🌟 💡 📜

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

नैव तस्य कृतेनार्थो नाकृतेनेह कश्चन।
न चास्य सर्वभूतेषु कश्चिदर्थव्यपाश्रयः।।18।।

ब. कोणत्याही प्राण्यावर अवलंबून नसणे (No Dependence on Any Being)
'न चास्य सर्वभूतेषु कश्चिदर्थव्यपाश्रयः'

'अर्थव्यपाश्रयः' म्हणजे 'स्वार्थासाठी किंवा प्रयोजनासाठी अवलंबून राहणे'. सामान्य मनुष्य आपल्या गरजांसाठी (अन्न, वस्त्र, पैसा, प्रेम, आदर) इतरांवर अवलंबून असतो. तो इतरांशी संबंध जोडतो, कारण त्याला त्या संबंधातून काहीतरी 'लाभ' हवा असतो.

आत्मज्ञानी पुरुषाचे स्वातंत्र्य: आत्मज्ञानी पुरुष हा आत्मतृप्त असतो. त्याला बाह्य जगातील कोणत्याही वस्तूची किंवा व्यक्तीची गरज नसते. त्याची गरज 'आत्म्या'मध्ये पूर्ण झालेली असते.

त्याला आपल्या जीवनाची भौतिक आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी कोणा दुसऱ्या प्राण्यावर (मनुष्य, पशू, निसर्ग) किंवा वस्तूवर अवलंबून राहावे लागत नाही.

तो कोणत्याही प्राण्याकडून स्तुती, आदर किंवा प्रेम मिळवण्याच्या इच्छेपासून मुक्त असतो. त्याला कोणाकडूनही 'मान्यता' (Validation) मिळवायची गरज नसते.

तो कर्म करतो, पण ते लोककल्याणार्थ करतो, इतरांकडून काहीतरी मिळवण्यासाठी नव्हे. तो जगाला देणारा असतो, घेणारा नाही.

उदाहरण (Udaharana): जसे सूर्य उगवतो, तो जगाला प्रकाश देण्यासाठी. जगाने त्याची स्तुती केली किंवा नाही केली, तरी सूर्याला फरक पडत नाही. त्याचे उगवणे हे त्याचे स्वभावसिद्ध कर्म आहे. त्याचप्रमाणे, आत्मज्ञानी पुरुष स्वतःच्या आंतरिक प्रकाशात समाधानी असल्याने, त्याचे कर्म हे केवळ स्वाभाविक कर्तव्य आणि जगाच्या भल्यासाठी असते, स्वार्थासाठी कोणावरही अवलंबून नसतो.

४. समारोप (Conclusion/Samarop) 📜
श्लोक १८ आत्मज्ञान आणि निष्काम कर्मयोगाची परिपक्वता दर्शवतो. आत्मज्ञानी पुरुष कर्म करतो, पण त्या कर्माचा तो कर्ता नाही आणि फळाचा भोक्ता नाही. त्याचा दृष्टिकोन पूर्णपणे बदललेला असतो. तो कर्मबंधनातून पूर्णपणे मुक्त असतो. तो 'स्वार्थ' या संकल्पनेतून मुक्त होतो आणि म्हणूनच त्याला कर्म केल्याने किंवा न केल्याने कोणताही फरक पडत नाही. त्याची जीवन-दृष्टी ही केवळ 'कर्तव्य' आणि 'लोककल्याण' यावर आधारित असते, 'लाभ-हानी'वर नाही.

५. निष्कर्ष (Summary/Inference/Nishkarsha) 🎯
हा श्लोक कर्मयोग्याला हे शिकवतो की कर्म करताना फळाची आसक्ती सोडणे किती महत्त्वाचे आहे. ज्या क्षणी तुम्ही स्वतःला 'आत्म'स्वरूप जाणता आणि सर्व इच्छांपासून मुक्त होता, त्या क्षणी तुमच्यासाठी कर्म बंधनकारक राहत नाही. हा श्लोक आत्मिक स्वातंत्र्याची आणि पूर्ण अनासक्तीची (Detachment) पराकाष्ठा आहे.

शिकवण: आपणही आत्मज्ञानी पुरुषाप्रमाणे फळाची चिंता न करता, केवळ कर्तव्य म्हणून कर्म करत राहिले पाहिजे. यामुळे हळूहळू मन आसक्तीपासून मुक्त होते आणि आपण कर्मबंधनातून बाहेर पडतो.

६. सुव्यवस्थित इमोजी (Neatly Arranged Emojis) ✨
🙏 🕉� 🧘�♀️ 🌟 💡 📜 🌅 🎯 🔎

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.11.2025-सोमवार.       
===========================================