🙏 चाणक्य नीती - द्वितीय अध्याय 🙏 श्लोक ९-1-💎⛰️🐘⚪️🧘‍♂️👑🌳💡💰🎯

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति द्वितीय अध्याय -

शैले शैले न माणिक्यं मौक्तिकं न गजे गजे।
साधवी नहि सर्वत्र चन्दनं न वने वने ।।९।।

अर्थ- हर पर्वत पर माणिक्य नहीं होते, हर हाथी के सर पर मणी नहीं होता, सज्जन पुरुष भी हर जगह नहीं होते और हर वन में चन्दन के वृक्ष भी नहीं होते हैं।

Meaning- There does not exist a pearl in every mountain, nor a pearl in the head of every elephant; neither are the sadhus to be found everywhere, nor sandal trees in every forest.
[Note: Only elephants in royal palaces are seen decorated with pearls (precious stones) on
their heads].

🙏 चाणक्य नीती - द्वितीय अध्याय 🙏

श्लोक ९ चा सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth)

शैले शैले न माणिक्यं मौक्तिकं न गजे गजे।
साधवो नहि सर्वत्र चन्दनं न वने वने ।।९।।
(टीप: मूळ श्लोकात 'साधवो नहि सर्वत्र' असे आहे, येथे 'साधवी नहि सर्वत्र' असा उल्लेख आहे. अर्थ साधू किंवा सज्जन पुरुष असाच गृहीत धरला आहे.)

अति-विस्तृत मराठी विवेचन (Complete, Extensive, and Lengthy Elaboration in Marathi)

१. आरंभ (Introduction/Arambh) 🌅
आचार्य चाणक्य हे केवळ एक महान मुत्सद्दी, अर्थशास्त्रज्ञ आणि राजकारणी नव्हते, तर ते मानवी स्वभावाचे आणि जगाच्या व्यवहाराचे अत्यंत सखोल जाणकार होते. त्यांनी लिहिलेल्या 'चाणक्य नीती' मध्ये जीवनातील अनेक महत्त्वपूर्ण आणि कठोर सत्ये अत्यंत साध्या आणि प्रभावी भाषेत मांडलेली आहेत. प्रस्तुत श्लोकात आचार्य चाणक्य दुर्मिळ गोष्टींचे महत्त्व आणि सर्वत्र आढळणाऱ्या सामान्य वस्तूंमधील फरक स्पष्ट करतात. या श्लोकाचा मूळ उद्देश मनुष्याला सज्जन व्यक्तीचे (साधुचे) महत्त्व आणि दुर्लभता समजावून सांगणे आहे.

२. प्रत्येक ओळीचा अर्थ (Meaning of each Line/Pratyek Olicha Arth) 💡
हा श्लोक चार भागांमध्ये विभागलेला आहे, ज्याचा अर्थ खालीलप्रमाणे आहे:

अ. शैले शैले न माणिक्यम्:
शैले शैले: प्रत्येक पर्वतावर (डोंगरावर).

न माणिक्यम्: माणिक (एक मौल्यवान रत्न) नसते.

अर्थ: प्रत्येक पर्वतावर/डोंगरावर मौल्यवान माणिक आढळत नाही.

ब. मौक्तिकं न गजे गजे:
मौक्तिकम्: मोती (मौल्यवान रत्न).

न गजे गजे: प्रत्येक हत्तीच्या मस्तकात नसते.

अर्थ: प्रत्येक हत्तीच्या मस्तकातून मोती (गजमुक्ता) मिळत नाही.

क. साधवो नहि सर्वत्र:
साधवो (साधवी): सज्जन पुरुष, साधू किंवा ज्ञानी व्यक्ती.

नहि सर्वत्र: सर्व ठिकाणी (सहजपणे) उपलब्ध नसतात.

अर्थ: सज्जन पुरुष किंवा सद्गुणी व्यक्ती प्रत्येक ठिकाणी आढळत नाहीत.

ड. चन्दनं न वने वने:
चन्दनम्: चंदन (एक अत्यंत सुगंधी आणि मूल्यवान लाकूड).

न वने वने: प्रत्येक वनात/जंगलात नसते.

अर्थ: प्रत्येक वनात (जंगलात) चंदनवृक्ष उपलब्ध नसतो.

६. सुव्यवस्थित इमोजी (Neatly Arranged Emojis) ✨
💎⛰️🐘⚪️🧘�♂️👑🌳💡💰🎯

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.11.2025-सोमवार.
===========================================