🧘‍♀️ कर्मबंधनातून मुक्तीचा मार्ग🌸(श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय ३, श्लोक १९)☀️🌿👑

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

तस्मादसक्तः सततं कार्यं कर्म समाचर।
असक्तो ह्याचरन्कर्म परमाप्नोति पूरुषः।।19।।

🧘�♀️ कर्मबंधनातून मुक्तीचा मार्ग (निष्काम कर्मयोग) 🌸

(श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय ३, श्लोक १९)

श्लोक: तस्मादसक्तः सततं कार्यं कर्म समाचर। असक्तो ह्याचरन्कर्म परमाप्नोति पूरुषः।।१९।।

संक्षिप्त अर्थ: म्हणून, तू आसक्ती सोडून नेहमी आपले कर्तव्य कर्म उत्तम प्रकारे करत राहा; कारण आसक्तीरहित होऊन कर्म करणारा मनुष्य परमेश्वराला प्राप्त करतो.

दीर्घ मराठी कविता: कर्मबंधनातून मुक्तीचा मार्ग

१. आरंभ (Arambh)

म्हणूनिया, हे मानवा, आता ऐक गुह्य ज्ञान,
फळात न ठेवू नको तू कधीच आपले ध्यान;

अर्थ: (तस्मात् असक्तः) श्रीकृष्ण म्हणतात की, यापूर्वी सांगितलेल्या सर्व निष्कर्षांवरून आता तू हे रहस्यमय ज्ञान ऐक - कर्माच्या फळावर कधीही आसक्ती ठेवू नकोस.
कर्तव्य जे आहे तुझे, ते सतत तू आचरावे, हृदयात निर्मोही भाव तू नेहमीच जागवावे.

अर्थ: (सततं कार्यं कर्म समाचर) तुझे जे विहित कर्तव्य आहे, ते नित्य नियमाने आणि चांगल्या प्रकारे करत राहावे, मनात कोणताही मोह किंवा आसक्ती न ठेवता.

☀️🙏🌿 कर्म 💫

२. आसक्तीचे बंधन

आसक्तीचे सूत्र हे मोठेच मायाजाल,
बंधनात अडकवते, होई जीव बेहाल;

अर्थ: कर्माच्या फळाची इच्छा (आसक्ती) हे एक मोठे मायावी बंधन आहे, ज्यात अडकल्याने मनुष्य दुःखी आणि विचलित होतो.
'मी कर्ता, मी भोगता,' हा अहंकार वाढवी, सुख-दुःखाच्या फेऱ्यात मग मनाला गोडवी.

अर्थ: 'मी हे केले, मला हे मिळाले/मिळेल' या अहंकाराने मनुष्य कर्माचे बंधन स्वीकारतो आणि सुख-दुःखाच्या चक्रात अडकतो.

🔗⛓️💔 मोह 🎭

३. कर्माचे खरे स्वरूप

कर्म तुझे आहे धर्म, नित्य त्याचे तू स्वरूप,
उत्तम ते करत राहावे, नको कशाचे रूप;

अर्थ: आपले कर्तव्यकर्म करणे हाच खरा धर्म आहे. त्याची गुणवत्ता चांगली असावी, पण त्या कर्माच्या फळाचे रूप किंवा रंग (अपेक्षा) नको.
फलप्राप्तीची चिंता तू भगवंतावरी सोडावी, त्यागवृत्तीची भावना हृदयी सतत जोडावी.

अर्थ: (कार्यं कर्म समाचर) कर्मफळाची चिंता आणि अपेक्षा ईश्वरावर सोपवावी. मनात नेहमी त्यागाची आणि समर्पणाची भावना ठेवावी.

🎯👑🎁 धर्म 🎯

४. अनासक्त वृत्ती

जेव्हा तू होतोस कर्म, आसक्तीस दूर करी,
तोच नर परमगती निश्चितच प्राप्त करी;

अर्थ: (असक्तो ह्याचरन् कर्म) जो मनुष्य आसक्ती सोडून आपले कर्तव्यकर्म करतो, तोच पुरुष निश्चितपणे उच्च आणि श्रेष्ठ गतीला पोहोचतो.
फळाविण तू कर्म करी, तरी निष्ठा न सोडावी, कर्तव्याची पूर्तता ही, जणू ईशपूजा जाणावी.

अर्थ: फळाची अपेक्षा नसतानाही कर्मावरील श्रद्धा सोडू नये. आपल्या प्रत्येक कार्याची पूर्तता हीच ईश्वराची खरी पूजा आहे, असे समजावे.

💖🕊�🌟 निष्ठा ✨

५. परमगतीचा लाभ

चित्त होते निर्मळ, शुद्ध होय अंतरंग,
ज्ञानमार्गाची वाट मग होय अधिक अभंग;

अर्थ: निष्काम कर्मामुळे मन (चित्त) शुद्ध होते आणि आतील आत्मा प्रकाशित होतो. त्यामुळे आत्मज्ञानाचा मार्ग अधिक सोपा आणि भक्कम होतो.
परमात्मतत्त्वाची मग होते साक्षात भेट, जीव आणि शिव एक, मिटे भेद-भावाची थेट.

अर्थ: (परम आप्नोति) अशाप्रकारे शुद्ध झालेल्या चित्ताला आत्मज्ञान प्राप्त होते आणि त्याला थेट परमात्म्याची (ईश्वराची) अनुभूती होते. 'जीव' (आत्मा) आणि 'शिव' (परमात्मा) हे एकच आहेत, हा भेदभाव संपतो.

🌌🌠🔱 मुक्ती 💎

६. उदाहरण (Udaharana)

जसा शेतकरी राबतो, नको फळाची आशा,
केवळ मातीची सेवा, हेच त्याचे तपसा;

अर्थ: एखाद्या शेतकऱ्याप्रमाणे, जो फळाची लगेच आशा न ठेवता केवळ आपले काम (नांगरणी, पेरणी) करत राहतो. त्याची मातीची सेवा हेच त्याचे खरे तप आहे.
सैनिक लढतो सीमेवर, नको कीर्तीचे फळ, देशसेवा हीच भक्ती, कर्मयोगे मिळे बळ.

अर्थ: सीमेवरील सैनिक केवळ कर्तव्य म्हणून लढतो, त्याला मिळणाऱ्या मानसन्मानाची अपेक्षा तो ठेवत नाही. त्याची देशसेवा हीच त्याची खरी भक्ती आहे, ज्यामुळे त्याला कर्माचे बळ प्राप्त होते.

🌾🇮🇳🛡� सेवा 🏹

७. समारोप (Samarop)

याच मार्गे चालता, तू होसी खरा पूरुष,
कर्मयोगी संसारी तू, मिळवी आत्मपुरुष;

अर्थ: (परम आप्नोति पूरुषः) या अनासक्तीच्या मार्गाने चालणारा प्रत्येक मनुष्य खरा पुरुषार्थ साधतो. तो संसारात राहूनही कर्मयोग साधतो आणि आत्मतत्त्वाला प्राप्त करतो.
कर्म करी, फळ नको, हाच गीतेचा सार, निष्काम कर्मयोगाने होय जीवन साकार.

अर्थ: 'कर्म कर, फळाची इच्छा करू नको', हाच भगवद्गीतेच्या कर्मयोगाचा मुख्य संदेश आहे. या निष्काम कर्मयोगानेच मनुष्याचे जीवन सफल होते.
🙏🕉�💖 आनंद 😊

इमोजी सारांश (Emoji Saransh)
☀️🌿👑💖🌌🌾🇮🇳🙏🕉�😊

--अतुल परब
--दिनांक-25.11.2025-मंगळवार.     
===========================================